PYTANIE

W myśl nowej reformy pojawia się w gimnazjum przedmiot „zajęcia artystyczne”. Czy zajęcia artystyczne będą podlegały ocenie? W jaki sposób rozliczani będą uczniowie, którzy wybiorą zajęcia np. w domu kultury? Jakie kwalifikacje muszą posiadać nauczyciele do prowadzenia tych zajęć?

ODPOWIEDŹ

Czy zajęcia artystyczne będą podlegały ocenie?

Zgodnie z
§ 2 i § 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DzU z 2007 r. nr 83, poz. 562 ze zm.) ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu opanowania i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej.
Ocenianie wewnątrzszkolne dotyczy obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych.

Zajęcia artystyczne wpisano do grupy zajęć obowiązkowych uzupełniających na III i IV etapie kształcenia, tzn. w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej. Określona została dla nich podstawa programowa (Rozporządzenie MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół
– DzU z 2009 r. nr 4, poz. 17), więc osiągnięcia edukacyjne uczniów w ramach tych zajęć będą podlegać ocenianiu.

W jaki sposób rozliczani będą uczniowie, którzy wybiorą zajęcia np. w domu kultury?

Uczniowie w ramach zajęć artystycznych nie mogą wybrać sobie po prostu kursu z oferty zajęć w domu kultury. Zalecane w podstawie programowej (załącznik nr 4 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół – DzU z 2009 r. nr 4, poz. 17) warunki i sposób realizacji tego przedmiotu są następujące:

„Szkoła opracowuje i przedstawia uczniom ofertę zajęć artystycznych. Rodzaj zajęć oraz realizowany program powinny być dostosowane do zainteresowań uczniów. Zajęcia mogą być realizowane w trybie regularnych, cotygodniowych spotkań lub w trybie projektu wskazanego przez nauczyciela lub zaproponowanego przez uczniów, także w korelacji z pracą nad projektami z innych zajęć edukacyjnych.
Przygotowuj
ąc konkretn
ą ofert
ę zaj
ęć artystycznych, nauczyciel precyzuje wymagania szczegółowe wynikaj
ące z wybranego zakresu i formy zaj
ęć. Zajęcia artystyczne oferowane przez szkołę mogą stanowić podstawę do stworzenia lokalnej (gminnej, powiatowej, dzielnicowej) oferty, z której uczniowie mogą wybrać interesujące ich zajęcia. Należy stwarzać możliwości publicznego prezentowania efektów pracy uczniów w ramach zajęć artystycznych, włączając odpowiednie prezentacje w organizację szkolnych i środowiskowych uroczystości i imprez oraz stymulować ucznia do udziału w koncertach, przeglądach i konkursach.”.

Zapis ten nie pozostawia wątpliwości, że zajęcia artystyczne nie muszą odbywać się w formie regularnych lekcji w klasie, musi natomiast istnieć ich program uwzględniający podstawę programową kształcenia ogólnego, zatwierdzony przez radę pedagogiczną w szkolnym zestawie programów nauczania (art. 22 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). W ramach tego programu nauczyciel może oczywiście zaplanować zajęcia we współpracy z domem kultury, musi jednak określić sposób ich oceny, tzn. sformułować wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych, aby spełnić wszystkie wymogi związane z ocenianiem wewnątrzszkolnym stawiane mu przez rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2007 r.

W cytowanym wcześniej załączniku nr 4 do rozporządzenia MEN z dnia 23 grudnia 2008 r. sformułowano dla zajęć artystycznych następujące cele kształcenia:

Przedmiot uzupełniający: Zajęcia artystyczne

III i IV etap edukacyjny

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji – percepcja sztuki.

II. Tworzenie wypowiedzi – ekspresja przez sztukę.

III. Analiza i interpretacja tekstów kultury – recepcja sztuki.

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU z 2009 r. nr 54, poz. 442) określa dla gimnazjum 60 godzin dydaktycznych zajęć artystycznych w trzyletnim okresie nauczania (załącznik nr 2 – ramowy plan nauczania dla gimnazjum).

W zamieszczonych na stronie internetowej MEN komentarzach eksperckich do ramowych planów nauczania czytamy:

„Założeniem jest, by zajęcia odpowiadały zapotrzebowaniu młodzieży (np. zajęcia taneczne, chór, warsztaty plastyczne, teatralne, modelarstwo, Klub radia CB, warsztaty kulinarne) i możliwościom organizacyjnym szkoły. Zajęcia mogą być blokowane lub realizowane okresowo. Winny odbywać się w szkole, a jeśli są prowadzone poza nią, to musi je prowadzić osoba zatrudniona w szkole.”.

Analiza przytoczonych aktów prawnych i ich interpretacji przez ekspertów MEN prowadzi do wniosku, że stworzono dla nowego przedmiotu określone ramy prawne, a jednocześnie zostawiono szkołom (nauczycielom) duże pole swobody do kształtowania tych zajęć w taki sposób, aby autentycznie wspierały rozwój dzieci i przynosiły im satysfakcję.

Jakie kwalifikacje muszą posiadać nauczyciele do prowadzenia tych zajęć?

Kwalifikacje nauczycieli gimnazjów określa § 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (DzU z 2009 r. nr 50, poz. 400), które zacznie obowiązywać z dniem 1.09.2009 r. (za wyjątkiem § 10, który wchodzi w życie z dniem 1.09.2010 r.).

Stanowi on, co następuje:

§ 3. Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w gimnazjach posiada osoba, która:

1) ma kwalifikacje określone w § 2 lub

2) ukończyła:

a) studia pierwszego stopnia na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

b) studia pierwszego stopnia na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

c) studia wyższe na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony w lit. a i b, a ponadto ukończyła studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.”.

Wymieniane w § 3 studia pierwszego stopnia to studia licencjackie, inżynierskie lub studia wyższe zawodowe (§ 1 ust. 5). Przywołany § 2 rozporządzenia określa następujące kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela:

„1) studia magisterskie na kierunku (specjalności) zgodnym z nauczanym przedmiotem lub prowadzonymi zajęciami, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

2) studia magisterskie na kierunku, którego zakres określony w standardzie kształcenia dla tego kierunku studiów w grupie treści podstawowych i kierunkowych obejmuje treści nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne lub

3) studia magisterskie na kierunku (specjalności) innym niż wymieniony w pkt 1 i 2 i studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu lub prowadzonych zajęć, oraz posiada przygotowanie pedagogiczne.”.

Rozporządzenie stanowi, że nauczyciele zatrudnieni na podstawie mianowania w dniu wejścia w życie rozporządzenia, którzy spełnili wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela (§ 27), oraz że nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia rozporządzenia w życie, którym na podstawie dotychczasowych przepisów uznano ukończony kierunek (specjalność) studiów za zbliżony do nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły lub rodzaju placówki (§ 28).

Bożena Kula – nauczyciel konsultant Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej i Doradztwa Metodycznego w Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach.