PYTANIE

Kto sporządza kartę wypadku w drodze do pracy, jeśli wypadkowi uległ dyrektor szkoły? Kogo zawiadamia się o wypadku, skoro dyrektor szkoły nie jest pracownikiem samorządowym?

ODPOWIEDŹ

§ 1 Rozporządzenia z dnia 24 grudnia 2002 r. Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad oraz trybu uznawania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy lub z pracy, sposobu jego dokumentowania, wzoru karty wypadku w drodze do pracy lub z pracy oraz terminu jej sporządzania (DzU z 2002 r. nr 237, poz. 2015) stanowi, że ubezpieczony, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, zawiadamia niezwłocznie lub po ustaniu przeszkód uniemożliwiających niezwłoczne zawiadomienie o wypadku pracodawcę lub podmiot określony w art. 5 ust. 1 Ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU z 2009 r. nr 167, poz. 1322, z późn. zm.). Ustawa, do której odsyła rozporządzenie, w art. 5 wymienia krąg podmiotów, które w karcie wypadku dokonują ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy w stosunku do osób nie będących pracownikami w sensie ścisłym (duchownych, posłów, senatorów etc., ale nie dyrektorów szkół). Postawione pytanie, odnosi się do zagadnienia znacznie szerszego i próby wyjaśnienia tego, kto wykonuje czynności z zakresu prawa pracy względem dyrektorów szkół. Odpowiedź w tym zakresie, ze względu na ograniczone ramy niniejszego tekstu, będzie z natury rzeczy ograniczona tylko do zaakcentowania najważniejszych kwestii, bez analizy licznego orzecznictwa i poszczególnych obowiązków pracodawcy.

Na potrzeby niniejszego artykułu można przyjąć, że mówimy o szkole samorządowej prowadzonej na szczeblu gminnym i dyrektorze szkoły, który jest nauczycielem. Nie budzi żadnych wątpliwości, że szkoła jest pracodawcą dla wszystkich zatrudnionych w niej pracowników, a więc także dla dyrektora szkoły. Powszechnie przyjmuje się, także na podstawie stanowiska doktryny i judykatury, że co do zasady czynności z zakresu prawa pracy względem dyrektora wykonuje wójt, burmistrz, prezydent miasta (dalej będę się posługiwał pojęciem prezydenta miasta). Normatywną podstawą do takiego stanowiska jest art. 33 ust. 5 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (DzU z 2001 r. nr 142, poz. 1591, z późn. zm.), zgodnie z którym to prezydent miasta jest zwierzchnikiem służbowym kierowników gminnych jednostek organizacyjnych (a więc dyrektorów szkół również). Niestety, ze względu na konstrukcje przepisów prawa obowiązujących w tym zakresie, w trakcie realizacji konkretnych obowiązków i uprawnień względem dyrektorów szkół, pojawiają się liczne wątpliwości natury prawno-organizacyjnej. Tym bardziej, że katalog czynności, do których zobowiązany jest pracodawca na podstawie obowiązujących przepisów jest znacznie szerszy niż zatwierdzanie protokołów powypadkowych i informowanie o wypadku – obejmuje m.in.: kierowanie dyrektora na badania lekarskie (np. po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni, okresowe), sprawy związane generalnie z bezpieczeństwem i higieną pracy (np. instruktaż stanowiskowy, wyrażenie zgody na refundację kosztu zakupu okularów korekcyjnych), prowadzenie akt osobowych czy prowadzenie dokumentacji związanej z udzielaniem dyrektorom świadczeń z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych szkoły.

Dyrektor szkoły w istocie nie jest pracownikiem samorządowym – najczęściej jest nauczycielem, któremu powierzono stanowisko dyrektora szkoły. Oznacza to, że nie nawiązano z nim stosunku pracy. Co więcej, art. 3 Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU z 2008 r. nr 223, poz. 1458, z późn. zm.) wyraźnie przesądza, że przepisów ustawy nie stosuje się do pracowników, których status prawny określają odrębne przepisy. Konsekwencją tego zapisu jest niemożność zastosowania art. 7 pkt 1 tej ustawy, zgodnie z którym czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec kierowników miejskich jednostek organizacyjnych dokonuje prezydent miasta.

Reasumując, powszechną praktyką jest przyjęcie stanowiska, zgodnie z którym to prezydent miasta, w ramach sprawowanego zwierzchnictwa służbowego, wykonuje czynności z zakresu prawa pracy względem dyrektora szkoły. W mojej ocenie można przyjąć, że kartę wypadku dyrektora szkoły zatwierdza jego zwierzchnik służbowy – prezydent miasta, który jest również właściwy do przyjęcia informacji o wypadku dyrektora szkoły. Podkreślenia jednak wymaga fakt, że brak jest wyraźnego uregulowania omawianego problemu w przepisach prawa. Oczywiście, ze względu na luźny związek z analizowanym zagadnieniem, świadomie pomijam w tym momencie konkretne prerogatywy jakie, nadaje prezydentowi miasta jako organowi prowadzącemu Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) czy też Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.).

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.