PYTANIE

W mojej w tym roku wybrano nowego wójta. Jego żona pracuje w szkole podstawowej. Od września tego roku będzie stworzony zespół szkół wspólnie z gimnazjum.

Czy wybrany dyrektor zespołu może powołać na stanowisko wicedyrektora małżonkę wójta? Czy będzie w tej sytuacji obowiązywała ustawa o samorządzie gminnym?

ODPOWIEDŹ

Przepis art. 26 Ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU z 2008 r. nr 223, poz. 1458, z późn. zm.). stanowi, że małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia lub stosunku powinowactwa pierwszego stopnia i przysposobienia, opieki lub kurateli – nie mogą być zatrudnieni u pracodawców samorządowych, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek bezpośredniej podległości służbowej.

Krewnymi są ludzie powiązani pochodzeniem. Pokrewieństwo może występować w linii prostej lub bocznej. Krewnymi w linii prostej są osoby pochodzące jedna od drugiej. Krewnymi w linii bocznej są pozostali krewni. Wstępni to rodzice, dziadkowie, natomiast zstępni to dzieci i wnuki. Stopnie pokrewieństwa liczy się natomiast w zależności od liczby urodzin. Z kolei krewnymi w linii bocznej jest rodzeństwo, rodzeństwo stryjeczne i cioteczne.

Powinowactwo jest to stosunek łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego, np. teściowie.

Ze stosunkiem bezpośredniej podległości służbowej mamy zazwyczaj do czynienia wówczas, gdy jeden z krewnych lub powinowatych jest bezpośrednim przełożonym drugiego.

Szkoła, dla której organem prowadzącym jest jednostka samorządu terytorialnego należy do kręgu pracodawców wymienionych w ustawie o pracownikach samorządowych, do której należy stosować zakaz zatrudniania rodziny, jednak przepis ustawy nie znajduje zastosowania do pracowników przytoczonych jednostek, jeżeli ich status prawny określają odrębne przepisy (art. 3 ustawy o pracownikach samorządowych). Takimi pracownikami są między innymi nauczyciele, których zatrudnia się na podstawie przepisów Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.), który to akt wyczerpująco reguluje kwestie związane z pragmatyką służbową nauczycieli.

Wydaje się, że pomiędzy wicedyrektorem zespołu szkół a wójtem nie zachodzi bezpośredni stosunek podległości służbowej, z uwagi na fakt, iż bezpośrednim zwierzchnikiem służbowym wicedyrektora jest dyrektor zespołu. Z wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 8 maja 1991 r. (wyrok NSA z dnia 8 maja 1991 r., II SA 403/92) wynika jednak, że zakaz wynikający z ustawy o pracownikach samorządowych nie pozwala również na powstanie możliwości nawet okresowej, bezpośredniej podległości służbowej między małżonkami i innymi osobami wymienionymi w tym przepisie. W opisanym przypadku mogłaby więc zaistnieć obawa, że w przypadku nieobecności dyrektora i zastępowania go przez wicedyrektora wystąpi sytuacja zabroniona przepisami prawa. Będziemy bowiem wówczas mieli do czynienia z bezpośrednią podległością służbową pomiędzy wicedyrektorem zespołu a wójtem.

Problem ten jednak nie dotyczy wicedyrektora zespołu. Wicedyrektor, nie podlega bowiem przepisom ustawy o pracownikach samorządowych, gdyż jako nauczyciel nie jest pracownikiem samorządowym. Powołane przepisy dotyczą w tym kontekście tylko wójta.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.