Pytanie:

Proszę o odpowiedź na pytania dotyczące nauczania indywidualnego w szkole ponadgimnazjalnej ze wskazaniem odbywania zajęć na terenie szkoły.

1. Czy nauczyciel ma obowiązek odpracować zajęcia nauczania indywidualnego, jeśli zostały one odwołane przez rodzica lub ucznia w dniu planowanych lekcji, a nauczyciel był gotowy do przeprowadzenia zajęć?
2. Czy w takiej sytuacji nauczyciel otrzyma należność za nauczanie indywidualne?
3. Co należy zrobić w sytuacji, kiedy zajęcia nauczania indywidualnego są notorycznie odwoływane prze rodzica? Jaki wpis powinien pojawić się w dzienniku zajęć? Jak nadrobić powstałe zaległości?

    

   Odpowiedź:

   Obecnie obowiązujące przepisy Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 191 z późn. zm.) nie regulują sytuacji, w której nauczyciel, wykazując gotowość do pracy, faktycznie jej nie wykonuje. Z tego powodu należy zastosować przepisy Kodeksu pracy i aktów wykonawczych wydanych na podstawie tej regulacji.

   Zgodnie z przepisem art. 81 § 1 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1502 z późn. zm.) – pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej świadczenia, a wystąpiły przeszkody z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu wynagrodzenia – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie powinno być mniejsze od płacy minimalnej. Wspomniane wynagrodzenie przysługuje pracownikowi w sytuacji, gdy przestój w pracy nastąpił nie z winy pracownika.

   Przepis § 4 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych od wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 z późn. zm.) stanowi, że ustalaniu wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonania, oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju, dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych oraz wynagrodzenia za czas dyżuru stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.

   Natomiast zgodnie z przepisem § 4a przywołanego rozporządzenia przy ustalaniu wskazanych wcześniej należności dla pracowników otrzymujących wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania, określonego stawką miesięczną, wynagrodzenie za jedną godzinę ustala się, dzieląc miesięczną stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.

   Mając na uwadze powyższe, nie ma podstaw, aby nie otrzymał Pan wynagrodzenia za nieodbyte godziny nauczania indywidualnego w przypadku nieobecności ucznia i Pana gotowości do pracy. W tym czasie dyrektor może powierzyć Panu inne zadania związane ze stosunkiem pracy. W mojej opinii nie ma również podstaw do odrabiania tych godzin.

   Nieco inaczej jest w sytuacji, kiedy godziny nauczania indywidualnego są dla Pana godzinami ponadwymiarowymi. Zgodnie z przepisem art. 35 ust. 2 Karty Nauczyciela przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru tychże zajęć. Zgodnie z ust. 3 przywołanego przepisu wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Według przepisu art. 30 ust. 6 pkt 2 Karty Nauczyciela – szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe ustala organ prowadzący szkołę, będący jednostką samorządu terytorialnego, na podstawie regulaminu. Regulamin ten powinien uwzględniać opisaną w pytaniu sytuację. Jednakże problematyka wypłacania nauczycielom wynagrodzenia za nieodbyte godziny ponadwymiarowe budzi wiele kontrowersji.

   Ministerstwo Edukacji Narodowej wydało w tej sprawie dwie interpretacje. W piśmie Departamentu Strategii Ministerstwa Edukacji Narodowej z 27 stycznia 2009 r. wskazano, że wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe należy wypłacać wyłącznie za efektywnie zrealizowane godziny. Natomiast w piśmie Ministerstwa Edukacji Narodowej z 10 czerwca 2009 r. w odpowiedzi na interpelację poselską (nr SPS-023-9686/09) wskazano odmienne stanowisko, a mianowicie stwierdzono, że nauczycielowi przysługuje prawo do wynagrodzenia za każdą przepracowaną godzinę ponadwymiarową, natomiast w przypadku godzin niezrealizowanych wynagrodzenie przysługuje na mocy przepisów prawa pracy. W związku z tym wynagrodzenie nauczycieli za dzień rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego powinno być naliczane z uwzględnieniem godzin ponadwymiarowych.

   Jednakże opinie Ministerstwa Edukacji Narodowej nie stanowią wiążącej wykładni. Dlatego wykładnikiem zasad postępowania w przypadku wypłacania wynagrodzenia za nieodbyte godziny ponadwymiarowe (w tym za godziny nauczania indywidualnego) jest regulamin ustanawiany w drodze uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego będącego organem prowadzącym szkołę.

   Nauczanie indywidualne regulują przepisy Rozporządzenia z dnia 28 sierpnia 2014 r. w sprawie indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (DzU z 2014 r., poz. 1157). Zgodnie z przepisem § 7 ust. 1 tego rozporządzenia w indywidualnym nauczaniu realizuje się obowiązkowe zajęcia edukacyjne wynikające z ramowego planu nauczania danego typu i rodzaju szkoły, dostosowane do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia dyrektor szkoły może zezwolić na odstąpienie od realizacji niektórych treści objętych obowiązkowymi zajęciami edukacyjnymi, stosownie do możliwości psychofizycznych ucznia oraz warunków w miejscu, w którym są prowadzone zajęcia indywidualnego nauczania. Tygodniowy wymiar indywidualnego nauczania w przypadku uczniów szkół ponadgimnazjalnych został określony w przepisie § 9 ust. 1 pkt 4 przywołanego rozporządzenia – wynosi od 12 do 16 godzin – i jest realizowany w ciągu co najmniej 3 dni.

   Dyrektor szkoły może za zgodą organu prowadzącego ustalić wyższy niż wskazany tygodniowy wymiar godzin zajęć indywidualnego nauczania. Ma również prawo obniżyć ten wymiar godzin, na wniosek rodziców lub pełnoletniego ucznia, jeżeli przemawia za tym stan zdrowia ucznia. Jednak w takim przypadku powinna być uwzględniona konieczność realizacji podstawy programowej przez ucznia. Stworzenie warunków właściwej realizacji podstawy programowej przez ucznia objętego nauczaniem indywidualnym należy do dyrektora szkoły, a zatem uwzględniając wcześniejsze uwagi, to on odpowiada za właściwą organizację zajęć, jak również za monitorowanie realizacji podstawy programowej.

   Jeżeli nieobecność ucznia objętego nauczaniem indywidualnym na przewidzianych do tego celu zajęciach zagraża realizacji podstawy programowej, może to być uznane za brak realizacji obowiązku nauki i stanowić podstawę powiadomienia o tym fakcie organu prowadzącego szkołę, ewentualnie poradni psychologiczno-pedagogicznej, która może zmienić wydane wobec takiego ucznia orzeczenie. Do obowiązków nauczyciela w tej kwestii należy zgłoszenie takiego zagrożenia do dyrektora szkoły.

   Natomiast zgodnie z przepisem § 14 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2014 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (DzU z 2014 r., poz. 1170) szkoła jest zobowiązana do prowadzenia odrębnie dla każdego ucznia objętego nauczaniem indywidualnym dziennik zajęć. Zasady prowadzenia tego dokumentu są takie same jak w przypadku dziennika lekcyjnego dla oddziału szkolnego. Zatem gdy uczeń jest nieobecny na takich zajęciach, należy odnotować w dzienniku jego nieobecność, a w miejscu przeznaczonym na temat zajęć umieścić informację: „Lekcja nie odbyła się”.