PYTANIE
Jakim badaniom okresowym podlega nauczyciel i jak często? Proszę o podanie podstawy prawnej.

ODPOWIEDŹ
Regulacje dotyczące badań okresowych nauczycieli regulują przepisy Kodeksu pracy oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332 z późn. zm.).

Zgodnie z przepisem art. 211 pkt 5 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. DzU z 1998, nr 21, poz. 94 z późn. zm.) do obowiązków pracownika należy m.in. poddawanie się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosowanie się do wskazań lekarskich. Natomiast zgodnie z przepisem art. 229 § 2 przywołanej ustawy, pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Ze względu na rodzaj wykonywanej pracy nauczyciele powinni podlegać badaniom okresowym nie rzadziej niż co 5 lat.

Należy również zauważyć, że zgodnie z przepisem art. 23 ust. 5 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. DzU 2014, poz. 191) dyrektor szkoły może skierować nauczyciela mianowanego na badanie okresowe lub kontrolne z własnej inicjatywy w każdym czasie. W przypadku dwukrotnego nieusprawiedliwionego niezgłoszenia się nauczyciela na wspomniane badanie może nastąpić rozwiązanie stosunku pracy. Jednakże w kontekście przywołanego przepisu istotny jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2005 r. (II PK 179/04), w którym SN zwrócił uwagę, że przepis art. 23 ust. 3 KN wyposaża właściwy organ administracji szkolnej w prawo podejmowania decyzji na podstawie swobodnego uznania, które jednak nie jest uznaniem dowolnym i nieograniczonym. Czynienie użytku z przyznanych kompetencji przez organ administracji szkolnej musi odpowiadać celowi i przesłankom wskazanym w tym przepisie. Można tego dokonać, gdy istnieje uzasadniona podstawa dla przekonania, że nauczyciel może być trwale niezdolny do pracy w pełnym wymiarze zajęć na zajmowanym stanowisku. Stanowisko, że organ administracji szkolnej jest nieskrępowany w zakresie kierowania nauczyciela na badania jest nieuzasadnione. Jest to bowiem, zdaniem SN, sprzeczne z ratio legis przepisu 23 KN. Ponadto przy takim założeniu przepis ten łatwo mógłby stać się środkiem zwalniania niewygodnych nauczycieli, czy też ich szykanowania.

Na badania okresowe pracownika kieruje pracodawca. W szkole jest nim dyrektor. Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy badania profilaktyczne są przeprowadzane na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Treść takiego skierowania powinna zawierać:– określenie badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane;– w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy – określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona;– w przypadku pracowników – określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony;– informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych oraz aktualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Badanie profilaktyczne kończy się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:– brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku pracy lub– przeciwwskazania zdrowotne do pracy na określonym stanowisku pracy.

dr Adam Balicki – pracownik naukowy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. Autor publikacji z zakresu prawa oświatowego.