PYTANIE

Jaka jest podstawa prawna i uzasadnienie do obowiązku traktowania wpłat rodziców za prowadzenie na ich wniosek na terenie placówki oświatowej zajęć dodatkowych

na przykład z języka angielskiego, jako dochodu własnego jednostki budżetowej i ich na rachunek dochodów własnych. Czy kwoty te mogą być dochodem rady rodziców na podstawie zapisu w ustawy o systemie oświaty - jako pozyskiwanie funduszy z innych źródeł?

ODPOWIEDŹ

Sam
art. 50 ust. 3 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.)
nie stanowi wystarczającej podstawy do zaliczania dobrowolnych składek rodziców do dochodów własnych jednostki budżetowej. Zgodnie z tym przepisem, rada szkoły lub placówki może gromadzić fundusze, zgodnie z zasadami wydatkowania funduszy określonymi w uchwalonym przez tę radę regulaminie, z dobrowolnych składek oraz innych źródeł w celu wspierania działalności statutowej szkoły lub placówki. Aby rozwiązać przedstawiony problem należy przede wszystkim sięgnąć do stosownej
uchwały uchwalonej przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego oraz do Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (DzU z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).

Podstawę do wydania przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego uchwały w sprawie utworzenia rachunku dochodów własnych stanowi art. 22 ust. 2, 3 i 4 Ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (DzU z 2005 r. nr 249, poz. 2104 z późn. zm.). Przepis ten określa, jakie dochody uzyskiwane przez państwowe jednostki budżetowe mogą gromadzić na rachunku dochodów własnych z mocy samej ustawy (art. 22 ust. 2 ustawy – wśród enumeratywnego wyliczenia nie ma wymienionych dobrowolnych składek rodziców uczniów) oraz wskazuje kompetencję organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego do określenia w uchwale innych źródeł dochodów własnych, które jednostki budżetowe mogą gromadzić na rachunku własnym oraz ich przeznaczenie (art. 22 ust. 3 i 4 ustawy). Podkreślić należy, że
jeżeli jednostka budżetowa chce utworzyć i prowadzić wydzielony rachunek dochodów własnych, pochodzących z opłat za zajęcia dodatkowe, to może to zrobić praktycznie tylko na podstawie stosownego zapisu ujętego w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Przechodząc do ustawy o rachunkowości, należy podkreślić, że zgodnie z art. 4 ust. 1 i 2 tej ustawy, jednostki budżetowe powinny stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią ekonomiczną.

Nie ulega zatem wątpliwości, że sposób gromadzenia i wydatkowania środków finansowych za zajęcia organizowane z dobrowolnych składek rodziców dzieci uczęszczających do jednostki oświatowej powinny podlegać – wszelkie operacje tymi środkami powinny być wykazywane w ewidencji prowadzonej przez radę rodziców. Przeanalizować w tym zakresie trzeba by jeszcze statut danej jednostki oświatowej.
Rada rodziców, jako społeczny organ placówki oświatowej uchwala regulamin swojej działalności,
który nie może być sprzeczny ze statutem jednostki (ani z innymi aktami prawnymi wyższego rzędu), w której działa (art. 53 ust. 4 ustawy o systemie oświaty). W celu wspierania działalności jednostki, rada rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców – zasady ich wydatkowania powinien określać regulamin rady rodziców, który można uznać za jeden z podstawowych dokumentów określających zasady wydatkowania funduszy pochodzących z dobrowolnych składek rodziców. Brak planów finansowych, ewidencji księgowej i sprawozdawczości, innymi słowy wszelkie nieformalne sposoby gromadzenia i rozliczania środków za zajęcia dodatkowe należałoby uznać za rażące naruszenie przepisów prawa. Trudno sobie przecież wyobrazić, aby wydatkowanie dobrowolnych składek rodziców nie byłorozliczane oraz wykazywane w dokumentach księgowych.

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.