PYTANIE

Nauczyciel został zakwalifikowany do udziału w dwutygodniowym seminarium za granicą przez instytucję doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Poinformował dyrektora o tym fakcie i poprosił

o umożliwienie tego wyjazdu w trakcie roku szkolnego. Jednocześnie instytucja organizująca wyjazd zwróciła się do organu prowadzącego z prośbą o sfinansowanie nauczycielowi kosztów przejazdu. Organ prowadzący odmówił dofinansowania. Czy samo umożliwienie wyjazdu nauczycielowi i zorganizowanie zastępstw leży w gestii dyrektora szkoły? Próbuje bowiem się sugerować, że nie jest to forma doskonalenia i że za tego nauczyciela trzeba zorganizować płatne zastępstwa, a więc są to koszty.

ODPOWIEDŹ

Rozwiązując podany problem, należy najpierw ustalić, czy seminarium za granicą może być formą doskonalenia zawodowego.

Otóż odpowiedź znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (DzU nr 103, poz. 472). § 8 ust. 1 wśród podstawowych form kształcenia, dokształcania a także doskonalenia w formach pozaszkolnych wymienia seminaria (pkt 3).

Z kolei Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 listopada 1992 r. w sprawie zasad i warunków kierowania za granicę uczniów w celu kształcenia oraz nauczycieli w celu doskonalenia (DzU z 1992 r. nr 37, poz. 275) w § 4 ust. 1 przewiduje, że nauczyciele pozostający w zatrudnieniu mogą uzyskać skierowanie za granicę w celu doskonalenia za zgodą zatrudniających ich zakładów pracy. Jasno z tego wynika, że seminarium za granicą może być formą doskonalenia zawodowego.

Przepisy przewidują pewne świadczenia dla nauczyciela doskonalącego się zawodowo. § 4 ust. 2 zarządzenia stanowi, że nauczycielowi skierowanemu za granicę na okres nieprzekraczający jednego miesiąca, a o taki okres chodzi w pytaniu, zakład pracy udziela urlopu szkoleniowego. W okresie tym nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie według zasad obowiązujących przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Ponadto zakłady pracy mogą zawrzeć z nauczycielem kierowanym za granicę umowę, w której zobowiążą się do wypłacania ustalonych w niej świadczeń na rzecz pracownika (§ 5 ust. 1 zarządzenia).

Wynika z tego, że samo umożliwienie nauczycielowi wyjazdu leży wyłącznie w gestii dyrektora szkoły. Oczywiście, jeśli dyrektor szkoły zgodzi się na wyjazd nauczyciela na seminarium za granicą, będzie musiał zorganizować płatne zastępstwa doraźne. Dzieje się tak w wypadku każdej nieobecności nauczyciela na zajęciach lekcyjnych. Nie jest to więc sytuacja szczególna.

Należy podkreślić, że powszechne prawo pracy nakłada na pracodawcę obowiązek ułatwiania pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych (art. 17 i 94 pkt 6 kodeksu pracy).

Oprócz świadczeń ze strony zakładu pracy, przepisy przewidują pewne świadczenia ze strony jednostki kierującej. Może to być, tak jak w przedstawionej sytuacji, instytucja doskonalenia zawodowego nauczycieli. § 1 ust. 2 zarządzenia stanowi, że w skierowaniu jednostka kierująca określa zakres świadczeń przysługujących osobie kierowanej. Z ust. 1 pkt. 2 wynika, że nauczyciele kierowani za granicę w celu doskonalenia, jeśli umowy międzynarodowe lub zaproszenia podmiotów zagranicznych nie stanowią inaczej, mogą otrzymać od jednostki kierującej m.in. zwrot kosztów przejazdów z miejsca zamieszkania do miejsca kształcenia i z powrotem, raz w ciągu roku szkolnego. Ponadto jednostka kierująca może zawrzeć z osobą kierowaną umowę, w której ustalą warunki oraz zakres cofnięcia i zwrotu przyznanych świadczeń (ust. 2, zd. 2). Tak więc zwrotu kosztów przejazdów nauczyciel może oczekiwać od jednostki kierującej go na seminarium za granicą.

Jeśli chodzi o dofinansowanie przez organy prowadzące kosztów przejazdu, to kwestię tą reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 marca 2002 r. w sprawie sposobu podziału środków na wspieranie doskonalenia zawodowego nauczycieli pomiędzy budżety poszczególnych wojewodów, form doskonalenia zawodowego dofinansowywanych ze środków wyodrębnionych w budżetach organów prowadzących szkoły, wojewodów, ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania oraz szczegółowych kryteriów i trybu przyznawania tych środków (DzU nr 46, poz. 430). § 2 ust. 2 pkt 3 stanowi, że ze środków na doskonalenie zawodowe nauczycieli, o których mowa w art. 70a ust. 1 Karty Nauczyciela (chodzi o środki wyodrębnione w budżetach organów prowadzących szkoły), dofinansowuje się w części lub w całości koszty przejazdu nauczycieli, którzy na podstawie skierowania udzielonego przez dyrektora szkoły uczestniczą w różnych formach doskonalenia zawodowego. Wynika z tego, że aby uzyskać z tego źródła dofinansowanie kosztów przejazdu, nauczyciel musi mieć skierowanie dyrektora szkoły na doskonalenie zawodowe. Dotyczy to więc tych form podnoszenia kwalifikacji zawodowych, które są uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania nauczycielom urlopów dla dalszego kształcenia (DzU z 2001 r. Nr 1, poz. 5) oraz w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (DzU nr 103, poz. 472). Nie dotyczy to doskonalenia zawodowego za granicą, gdyż Zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 listopada 1992 r. nie przewiduje skierowania dyrektora szkoły, a jedynie jego zgodę.

Należy tu wspomnieć o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 31 marca 2009 r. (DzU nr 58, poz. 485), na podstawie którego art. 103 kodeksu pracy, będący ustawową delegacją dla rozporządzenia z 12 października 1993 r., jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Utrata mocy art. 103 nastąpiła 11 kwietnia 2010 r.

Krystyna Więcławska-Stysz – prawnik, doradca prawny przy Okręgu Śląskim Związku Nauczycielstwa Polskiego.