PYTANIE

Jakie przepisy normują sprawy związane z zapewnieniem uczniom bezpiecznych warunków pobytu w szkole? Czy prawo oświatowe reguluje kwestię dyżurów szkolnych?

ODPOWIEDź

Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 lutego 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół w sposób ogólny normują te obszary, natomiast szczegółowa regulacja znajduje się w
Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (DzU 2003 r. Nr 6, poz. 69) oraz w statucie szkoły i zarządzeniach dyrektora. Do tych unormowań należy się odwoływać w sytuacjach spornych, gdy trzeba znaleźć winnych czy zbadać zasadność roszczeń.

Dyżury nauczycielskie nie mają odpowiednich regulacji w ustawach oświatowych. Nie mniej jednak
zapewnienie uczniom bezpieczeństwa jest podstawowym zadaniem statutowym szkoły. Te sprawy powinny być unormowane zapisami w statucie oraz harmonogramem dyżurów określonym zarządzeniem dyrektora szkoły. Nauczyciel w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy musi zapewnić uczniom bezpieczeństwo nie tylko w czasie zajęć edukacyjnych, ale również podczas przerw międzylekcyjnych.
Dyrektor określa harmonogram dyżurów, ale z czysto ludzkiej strony powinien chronić nauczycielki w ciąży. Mogą tu być pomocne zapisy kodeksu pracy traktujące o ochronie pracy kobiet – art.179 KP:
pracodawca ma obowiązek przeniesienia kobiety w ciąży do innej pracy, jeżeli ze względu na stan ciąży nie powinna ona wykonywać pracy dotychczasowej. Warto zauważyć, że w wypadku nauczycieli kodeks pracy stosuje się tylko wtedy, gdy Karta Nauczyciela tych spraw nie reguluje.

Należy zwrócić również uwagę na stosowanie w praktyce szkolnej tzw.
opieki dochodzącej. Polega ona na tym, że nauczyciel prowadzi swoją lekcję, a jednocześnie opiekuje się drugą klasą.
Jest to niezgodne z prawem! Dyrektor nie powinien proponować takich rozwiązań, a nauczyciel nie powinien się na nie godzić. Prawo oświatowe nie przewiduje tzw. zastępstw koleżeńskich! Sprawowanie przez jednego nauczyciela opieki nad kilkoma klasami jest dopuszczalne tylko pod warunkiem, że uczniowie tych klas będą zgromadzeni w jednym dużym pomieszczeniu (np. stołówce szkolnej, auli, świetlicy). Niezależnie od okoliczności dyrektor zawsze musi zorganizować uczniom odpowiednią opiekę i nie może tłumaczyć się trudnościami w realizacji tego zadania!

Tak więc
statut szkoły i zarządzenia dyrektora powinny określać obowiązujące zasady i procedury w kwestii dyżurów nauczycieli i bezpieczeństwa uczniów, a w szczególności:

• 
  

  uwzględnienia odpowiedzialności szkoły za bezpieczeństwo ucznia od momentu jego przyjścia do szkoły do momentu jego wyjścia,

  
  


• 
  

  uwzględnienia standardów opieki podczas zajęć edukacyjnych,

  
  


• 
  

  opuszczenia miejsca pracy przez nauczyciela (czy jest możliwe i w jakich okolicznościach),

  
  


• 
  

  opuszczenia klasy przez ucznia (czy można ucznia wyprosić z klasy i w jakich okolicznościach),

  
  


• 
  

  zwolnienia ucznia z danej lekcji (np. kto zwalnia ucznia i na czyj wniosek).

  
  

Uwaga!

Zapisy uwzględniające ww. zasady powinny być zamieszczone w rozdziale statutu –
Organizacja szkoły.

Przykładowa propozycja zapisów w statucie:

Bezpieczeństwo uczniów

1. Za bezpieczeństwo ucznia odpowiada szkoła od momentu jego przyjścia do momentu jego wyjścia ze szkoły.

2. Uczniowie powinni przestrzegać godzin przyjścia i wyjścia ze szkoły.

3. Nad bezpieczeństwem uczniów czuwają i są odpowiedzialni nauczyciele szkoły:

a) w czasie lekcji – nauczyciel prowadzący lekcję,

b) w czasie przerw między lekcjami – nauczyciel dyżurujący,

c) w czasie zajęć zorganizowanych poza szkołą – nauczyciel i ustalony opiekun.

4. Minimalne standardy opieki podczas zajęć edukacyjnych to jeden nauczyciel dla grupy uczniów ujętej w planie organizacji szkoły.

5. W uzasadnionych wypadkach nieobecności nauczyciela (np. choroba) dopuszcza się łączenie grup (klas) uczniów i przekazanie jednemu nauczycielowi opieki nad nimi.

6. Opuszczenie miejsca pracy przez nauczyciela (wyjście w trakcie zajęć) jest możliwe pod warunkiem przejęcia opieki nad klasą przez innego nauczyciela za zgodą dyrektora szkoły.

7. Nauczyciel
nie może wyprosić ucznia z klasy, jeśli nie jest w stanie zapewnić mu odpowiedniej opieki.

8. Zwolnienie ucznia z zajęć w celu odbycia przez niego innych obowiązków (zajęć) w szkole jest dopuszczalne tylko po uzgodnieniu tego z nauczycielem przejmującym opiekę nad uczniem.

9. Ucznia można zwolnić z pierwszych lub ostatnich godzin lekcyjnych po uprzednim powiadomieniu jego rodziców.

10. Ucznia może zwolnić z lekcji dyrektor szkoły, wychowawca klasy lub inny nauczyciel na pisemny wniosek rodziców, w którym podano przyczynę zwolnienia, dzień i godzinę wyjścia ze szkoły.

11. W czasie pobytu ucznia w szkole – przed zajęciami edukacyjnymi, podczas przerw oraz po zajęciach edukacyjnych – zapewnia się dyżury pracowników szkoły.

12. Zasady organizowania i harmonogram dyżurów w czasie przerw między lekcjami określa dyrektor szkoły.

13. Nieobecnego nauczyciela zastępuje na lekcji i na dyżurze międzylekcyjnym inny nauczyciel wyznaczony przez dyrektora szkoły.

14. Zasady organizowania wycieczek szkolnych i sprawowania w czasie ich trwania opieki nad uczniami określa odpowiedni regulamin.

15. Szkoła zapewnia opiekę nad uczniami w czasie wszystkich imprez organizowanych na terenie szkoły, a także podczas zajęć poza jej terenem.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. Nr 256, poz.2572 ze zm.),

2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 lutego 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (DzU z 2007 r. Nr 35, poz.222),

3. Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (DzU z 2003 r. Nr 6, poz. 69).

Lucyna Gromiec – Konsultant w Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej Oświaty i Doradztwa Metodycznego Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, prowadzi szkolenia dla kierowniczej kadry oświatowej, rad pedagogicznych, nauczycieli oraz wychowawców, współautorka projektu edukacji prawnej społeczności szkolnej, nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole Administracji Publicznej, ekonomista