Zatrudnianie nauczycieli w szkole niepublicznej
Odpowiada
27.10.2008



PYTANIE



Które artykuły Karty Nauczyciela należy brać pod uwagę przy zatrudnianiu nauczycieli w szkołach niepublicznych?




ODPOWIEDŹ



O ile w szkole publicznej podstawowym aktem prawnym regulującym zasady zatrudniania nauczycieli jest Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 1982 r., Nr 3, poz. 19 z późn. zm.), o tyle w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej obowiązują tylko niektóre jej przepisy. Pozostałe kwestie rozstrzygają przede wszystkim zapisy Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1974 r., Nr 24, poz. 141 z późn. zm.).







Które artykuły Karty Nauczyciela należy brać pod uwagę przy zatrudnianiu nauczycieli w szkołach niepublicznych?


Obszar obowiązywania Karty Nauczyciela został określony w art. 91b ust. 2 ustawy.


Odpowiednio dyrektor szkoły niepublicznej i/lub jej organ prowadzący są zobowiązani przestrzegać przepisów, o których mowa w art. 11a i 63 Karty, bez względu na wymiar zatrudnienia nauczyciela. Oznacza to, iż nauczycielowi przysługują:
legitymacja służbowa, jeśli zainteresowany wystąpi ze stosownym wnioskiem o jej wydanie, oraz
ochrona przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych na zasadach określonych w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (DzU, Nr 88, poz. 553 z późn. zm.). Ta ostatnia regulacja stanowi, iż organ prowadzący szkołę i jej dyrektor są obowiązani z urzędu występować w obronie nauczyciela, gdy ustalone dla niego uprawnienia zostaną naruszone podczas pełnienia obowiązków służbowych lub w związku z ich wykonywaniem.











Nauczyciele zatrudnieni w wymiarze co najmniej ½ etatu

Punkty 3 i 4 ustępu 2 artykułu 91b Karty Nauczyciela dotyczące nauczyciela szkoły niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej odnoszą się jedynie do pracowników pedagogicznych, zatrudnionych w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć.


Zgodnie z art. 6 Karty Nauczyciela
nauczyciele ci są zobowiązani:


1) rzetelnie realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą, w tym zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę;


2) wspierać każdego ucznia w jego rozwoju;


3) dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego;


4) kształcić i wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka;


5) dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów.


Wszyscy nauczyciele, zarówno podejmujący pracę w szkole publicznej, jak i niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej, objęci są regulacjami art. 9–9i Karty dotyczącymi
awansu

zawodowego nauczycieli. Przy czym pamiętać należy o tym, że 1/2 pełnego wymiaru zatrudnienia może być uzyskana przez nauczyciela poprzez zsumowanie liczby godzin, które zainteresowany realizuje w więcej niż jednej szkole. Oznacza to, iż nauczycielowi szkoły niepublicznej przysługuje prawo realizacji stażu w ramach awansu zawodowego.















Uprawnienia emerytalne

Pracodawca zatrudniający nauczyciela w szkole niepublicznej o uprawnieniach publicznej powinien pamiętać o tym, że Karta Nauczyciela reguluje również zasady, na podstawie których
nauczyciel może przejść na wcześniejszą emeryturę. Są to artykuły 88 i 90 ustawy.


Nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, a nauczyciele szkół specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich – dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą, po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy, przejść na emeryturę.


Nauczyciele spełniający te warunki mogą przejść na emeryturę również w wypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 (pełna lub częściowa likwidacja szkoły, reorganizacja skutkująca zmniejszeniem liczby oddziałów).














Odpowiedzialność dyscyplinarna nauczycieli

Nauczyciel zatrudniony w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej, tak jak każdy pracownik,
podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia przeciwko porządkowi pracy, zgodnie z art. 108 Kodeksu pracy. Niemniej, ze względu na szczególny charakter pracy nauczyciela, kwestie związane z odpowiedzialnością dyscyplinarną nauczyciela, w tym zatrudnionego w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkół publicznych, regulują art. 75–86 Karty Nauczyciela (art. 91b ust. 2 pkt 3).


Należy zwrócić uwagę na szczególną odpowiedzialność ciążącą na nauczycielu mianowanym i dyplomowanym, którzy podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej za uchybienia godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom przewidzianym w art. 6 Karty Nauczyciela (m. in. rzetelne pełnienie powierzonej funkcji, kształcenie i wychowywanie uczniów w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji RP, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbanie o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów).


Nauczyciel zgodnie z art. 76.1 Karty Nauczyciela może być ukarany: naganą z ostrzeżeniem, zwolnieniem z pracy, zwolnieniem z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim w okresie 3 lat od ukarania oraz wydaleniem z zawodu nauczycielskiego. Kary dyscyplinarne wymierza komisja dyscyplinarna, z uwzględnieniem procedury odwoławczej zgodnie z art. 77.







Kwalifikacje nauczycieli


W szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej muszą być zatrudnieni nauczyciele obowiązkowych zajęć edukacyjnych (określonych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych; DzU, Nr 15, poz. 142 z późn. zm.), posiadający kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych, zgodnie z art. 7 ust. 3 pkt 6 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Wymogi te dotyczą kwalifikacji zarówno merytorycznych (ukończone studia z zakresu wykładanego przedmiotu), jak i formalnych (przygotowanie pedagogiczne). Dokładnie określa je Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (DzU z 2002 r., Nr 155, poz. 1288 z późn. zm.).


Odrębne regulacje prawne dotyczą nauczycieli religii. Znajdziemy je w Porozumieniu pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 4 lipca 2001 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej (DzU MEN z 2001 r., Nr 3) oraz w Porozumieniu pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 6 września 2000 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii (DzU MEN z 2000 r., Nr 4).







Czy można zatrudnić nauczyciela bez kwalifikacji?


Tak. Wyjątki od reguły określone są zarówno w Karcie Nauczyciela, jak i Ustawie o systemie oświaty.


Zgodnie z art. 10 ust. 3 Karty Nauczyciela
w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły może być zatrudniony nauczyciel nieposiadający pełnych kwalifikacji. Jest to wyjątkowa sytuacja. Osoba taka, rozpoczynając pracę w szkole, ma wymagany poziom wykształcenia, lecz nie może się wykazać przygotowaniem pedagogicznym. Musi ona w takiej sytuacji zobowiązać się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie odbywania stażu. Pomimo że ustawa tego nie precyzuje, wskazana jest pisemna forma tego rodzaju deklaracji. Jeśli z przyczyn od nauczyciela niezależnych nie uzyska on w ciągu roku uprawnień, staż na stopień nauczyciela kontraktowego przedłuża się do momentu uzyskania kwalifikacji. Oznacza to, iż pracownik bez kwalifikacji nie może być zatrudniony w następnym roku, jeśli z własnej winy nie uzupełnił wykształcenia, pomimo złożonej wcześniej deklaracji.


Następny wyjątek przewidziany został w art. 86 Ustawy o systemie oświaty. Minister Edukacji Narodowej może wyrazić zgodę na zatrudnienie nauczyciela nieposiadającego pełnych kwalifikacji, w szczególności gdy uzna szkołę niepubliczną za eksperymentalną.


Wreszcie w uzasadnionych przypadkach w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej może być zatrudniony w trybie art. 7 ust. 1a Ustawy o systemie oświaty nauczyciel nieposiadający wymaganych kwalifikacji, jeśli spełnione zostaną następujące przesłanki:


1) uznanie przez dyrektora szkoły, że zatrudniona osoba posiada przygotowanie odpowiednie do prowadzenia danych zajęć;


2) uzyskanie zgody kuratora oświaty, a w wypadku szkoły artystycznej – ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Dyrektor szkoły kieruje wówczas do kuratora oświaty umotywowane uzasadnienie powodów zatrudnienia takiego pracownika oraz informacje o: przewidywanym okresie zatrudnienia, dokumentach, na podstawie których uznał kwalifikacje za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć (kserokopia dokumentacji), dotychczasowym przebiegu zatrudnienia oraz działaniach, jakie dyrektor szkoły podjął w celu zatrudnienia nauczyciela z odpowiednimi kwalifikacjami.


Czy można w szkole niepublicznej o uprawnieniach szkół publicznych zatrudnić nauczycieli bez kwalifikacji z pominięciem powyższych procedur? Tak, ale wtedy może nastąpić cofnięcie uprawnień szkół publicznych, co w przypadku szkoły podstawowej i gimnazjum oznacza de facto ich likwidację, gdyż posiadanie tych uprawnień jest warunkiem koniecznym istnienia tych szkół.







Pozostałe zasady zatrudniania nauczycieli


Pozostałe aspekty zatrudniania nauczycieli w szkołach niepublicznych regulują przede wszystkim Kodeks pracy oraz wewnątrzszkolne akta prawne (statut szkoły) i ewentualnie przepisy stanowiące zasady funkcjonowania organu prowadzącego (np. fundacji).


Oznacza to, że pracodawcą nauczyciela może być na przykład dyrektor szkoły, osoba fizyczna (np. właściciel szkoły prywatnej) lub prawna będącą organem prowadzącym szkołę. W przypadku szkoły prowadzonej przez fundację stosunek pracy z nauczycielem może nawiązywać na przykład prezes zarządu fundacji, wyłoniony przez radę fundacji.


Pracodawcę nie wiążą przepisy Karty Nauczyciela dotyczące formy zatrudnienia nauczyciela (np. pracodawca nie ma obowiązku nawiązywania stosunku pracy z nauczycielami mianowanymi i dyplomowanymi na podstawie mianowania, zgodnie z art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela, co oznacza, że nie znajdują zastosowania przepisy związane na przykład z przeniesieniem czy z obowiązkiem wypłacenia odprawy w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia zasadniczego nauczycielowi w trybie art. 20 ust. 2 – rozwiązanie stosunku pracy z powodu częściowej lub całkowitej likwidacji szkoły), lecz obowiązuje Kodeks pracy (np. umowa zlecenia, umowa o pracę na czas określony lub nieokreślony). Pracodawca nie powinien zapominać o tym, że zgodnie z art. 25(1) § 1 Kodeksu pracy zawarcie trzeciej kolejno umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio została ona zawarta na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca.



Kodeks pracy, w odróżnieniu od Karty Nauczyciela, nie reguluje pensum nauczyciela. Oznacza to, że to pracodawca ustala wysokość wymiaru zatrudnienia, mając na uwadze, iż tygodniowy wymiar pracy nie może przekroczyć 40 godzin.



Wysokość wynagrodzenia nauczyciela zatrudnionego w szkole niepublicznej ustala pracodawca. Należy pamiętać o tym, że zgodnie z art. 77 § 1 Kodeksu pracy pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników, nieobjętych zakładowym układem zbiorowym pracy ani ponadzakładowym układem zbiorowym pracy, ustala warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania. Jeżeli w szkole działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca uzgadnia z nią treść regulaminu.


Czas pracy nauczycieli zatrudnionych w szkołach niepublicznych reguluje dział VI Kodeksu pracy. Pracodawca, oczywiście, powinien brać pod uwagę kalendarz roku szkolnego, może również uwzględniać przepisy Karty Nauczyciela, pod warunkiem że będą one korzystniejsze dla pracownika niż regulacje przewidziane w Kodeksie pracy. Art. 154 § 1 Kodeksu stanowi, iż wymiar urlopu wynosi: 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. W praktyce większość szkół niepublicznych w zakresie terminów urlopów nauczycieli stosuje rozwiązania zbliżone do obowiązujących w szkolnictwie publicznym.







Podstawa prawna


1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(DzU z 1982 r., Nr 3, poz. 19 z późn. zm.).


2. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1974 r., Nr 24, poz. 141 z późn. zm.).


3. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r., Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).


4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (DzU z 2002 r., Nr 155, poz. 1288 z późn. zm.).


5. Porozumienie pomiędzy Polską Radą Ekumeniczną oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 4 lipca 2001 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii kościołów zrzeszonych w Polskiej Radzie Ekumenicznej (DzU MEN z 2001 r., Nr 3).


6. Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 6 września 2000 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii (DzU MEN z 2000 r., Nr 4).


7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU, Nr 15, poz. 142 z późn. zm.).


8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU z 2002 r., Nr 51, poz. 458 z późn. zm.).



Kazimierz Stankiewicz – dyrektor Niepublicznej Szkoły Podstawowej nr 47 im. R. Schumana w Warszawie

Komentarze

Dodaj komentarz

Brak komentarzy
Sonda

Czy przypadła Państwu do gustu nowa odsłona "Oświaty i Prawa"?

Stale się rozwijasz i szukasz nowych inspiracji?

Sprawdź ofertę NOE!

To największy w kraju ośrodek rozwijający kluczowe kompetencje nauczycieli


Zobacz
Poznaj naszą ofertę dla nauczycieli
Zobacz