Pytanie:

Jestem bibliotekarzem i nauczycielem wspomagającym (pełen zakres kompetencji plus nauczanie wczesnoszkolne i przedszkolne). Moje pytanie dotyczy problemu zastępstw. Często zdarza się, że przy nieobecności nauczyciela prowadzącego lekcję, gdzie jestem wspomagającym, jestem z klasą sama na lekcji na zastępstwie bezpłatnym. Czy to jest zgodne z prawem?

Odpowiedź

Opisany stan faktyczny  wymaga szerszej analizy, a do tego potrzebne są dodatkowe informacje. Proszę kierować poniższymi uwagami.

Po pierwsze nauczyciel wspomagający uczestniczy i pomaga w zajęciach prowadzonych przez innych nauczycieli. Nie może łączyć obowiązków nauczyciela prowadzącego i wspomagającego dla ucznia z orzeczeniem w tej samej klasie.  Kwalifikacje nauczyciela nie mają w tym wypadku znaczenia. Jedna osoba na danych zajęciach nie może pełnić dwóch funkcji. Nauczyciel albo prowadzi zajęcia albo realizuje zadania nauczyciela wspomagającego. Dotyczy to również zajęć prowadzony w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.

Po drugie nie ma czegoś takiego jak bezpłatne zastępstwa.

Nauczyciel - bibliotekarz zaliczany jest do tzw. nieprzedmiotowców. Nie realizuje on godzin lekcyjnych zatem jego praca wynosi 30 godzin 60 - minutowych w tygodniu. W tym czasie wykonuje on zadania związane z prowadzeniem biblioteki szkolnej. Nie powinno dochodzić (z uwagi na czas otwarcia biblioteki szkolnej i możliwość korzystania w tym czasie z biblioteki przez uczniów) do wyznaczania nauczycielom - bibliotekarzom w okresie godzin otwarcia biblioteki szkolnej innych zadań i zajęć (np. zastępstw doraźnych). Zaliczani oni są do nieprzedmiotowców, ale w ramach swoich godzin pracy (wyznaczanych zazwyczaj w grafiku) realizują zadania związane z zajmowanym stanowiskiem. Inne zajęcia mogą oni prowadzić po zrealizowaniu obowiązkowych dziennych zajęć (lub przed zajęciami).

Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela (art. 35 ust. 2a Karty Nauczyciela).

Godziny doraźnego zastępstwa powinny być przydzielane powyżej wymiaru zajęć, a nie w ramach tego wymiaru (czyli zamiast dotychczasowych zajęć). Przedstawione rozwiązanie jest więc nieprawidłowe. Niedopuszczalne jest też, by te godziny były bezpłatne. Doraźne zastępstwa przysługują zawsze za wynagrodzeniem.

Wyjątkowo możliwe jest przydzielenie zastępstw doraźnych, które nie są realizowane dodatkowo poza wymiarem zajęć nauczyciela, lecz w ramach tego wymiaru. W takim przypadku nauczycielowi nie przysługuje dodatkowe wynagrodzenie, ponieważ nie realizuje on dodatkowych godzin. Takie przypadki powinny jednak mieć miejsce w ostateczności, gdy nie można zastosować innego rozwiązania (gdy priorytetem staje się zapewnienie bezpieczeństwa uczniów). Co więcej, nie może to prowadzić do sytuacji, w której nauczyciel - bibliotekarz nie może realizować swoich podstawowych obowiązków służbowych.

Podstawa prawna:

• 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1309);
• 35 ust. 2a, ust. 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela tekst jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762).