PYTANIE

Moje dwa pytania dotyczą zastępstw: Czy dyrektor ma prawo zmusić nauczyciela do pracy za darmo tzw. okienka?

Chodzi o prowadzenie lekcji, a nie podczas wolnych godzin między lekcjami ( kółka lub innych zajęć w ramach 40-godzin pracy). Po drugie, czy jest zgodne z zasadami BHP dzielenie klasy na pół i przydzielanie tych połówek na lekcje nauczycielowi prowadzącemu normalnie zajęcia? W rezultacie w klasie część dzieci siedzi na podłodze, ewentualnie na ławkach wnoszonych do sali z korytarza, a w sumie liczba uczniów w klasie dobiega do 40?

ODPOWIEDŹ

Zgodnie z art. 42 ust. 1 Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.) czas pracy nauczyciela nie może przekraczać 40 godzin na tydzień. W ramach tego czasu pracy nauczyciel zobowiązany jest realizować (ust. 2):

1. zajęcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w określonym wymiarze – na przykład 18 godzin pensum nauczyciela, 26 godzin pensum wychowawcy w świetlicy,

2. inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuńczych i wychowawczych wynikających z potrzeb i zainteresowań uczniów,

3. zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Art. 42 nie jest do końca precyzyjny, gdyż nie wskazuje sposobów dokumentowania owych 40 godzin pracy. Od bieżącego roku nauczyciele są zobowiązani do realizowania jednej godziny tygodniowo za darmo z mocy art. 42 ust. 2 pkt 2. Ta godzina podlega weryfikacji poprzez prowadzenie dzienników zajęć kontrolowanych przez dyrekcję szkoły. Z tym, że rodzaj zajęć wybiera nauczyciel (np. praca z uczniem słabym, zdolnym, kółko zainteresowań itp.), jak również termin ich prowadzenia. Może zatem godziny łączyć, czyli na przykład odbyć sobotnią wycieczkę w czasie 4 godzin.

Jeśli chodzi o zmuszanie przez dyrektora do prowadzenia lekcji podczas tzw. okienka w ramach wspomnianych na wstępie 40 godzin pracy, to pamiętać należy, że art. 42 mówi, iż czas pracy nie może przekraczać 40 godzin na tydzień, a nie, że nauczyciel ma 40-godzinny tydzień pracy. Wspomniana przez zainteresowaną praktyka darmowych zastępstw na okienku nie powinna być praktykowana. Praktycznie rzecz biorąc, żadna szkoła nie miałaby płatnych zastępstw. Dyrektor bowiem mógłby (zgodnie z pomysłem przytoczonym przez zainteresowaną) obsadzić wszelkie zastępstwa nauczycielami w ramach 40 godzin pracy.

Tymczasem art. 30 Karty Nauczyciela w ust. 1 pkt 3 wymienia wśród elementów wynagrodzenia nauczyciela wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw.

Reasumując powyższe rozważania należy stwierdzić, że dyrektor nie ma uprawnień do nakazywania prowadzenia zajęć w ramach 40 godzin pracy podczas godziny wolnej między lekcjami.

Jeśli chodzi z kolei o dzielenie klasy na pół i przydzielanie tych grup na lekcje nauczycielom to wchodzimy w sferę liczebności klas. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU z 2009 r. nr 4, poz. 17) wśród zaleceń dotyczących warunków i sposobu prowadzenia zajęć określa liczbę dzieci do 26 w klasie nauczania zintegrowanego. Nie precyzuje natomiast liczebności w pozostałych klasach. Z reguły określają to przepisy organu prowadzącego, a maksymalną liczbę uczniów w klasie określa się na poziomie 30 uczniów. Już powyższe oznacza, że żadna okoliczność nie zezwala na funkcjonowanie oddziału 40-osobowego. Opisane dzielenie klasy jest niedopuszczalne (pomijając już sens prowadzenia zajęć przy takiej liczbie uczniów).

Ponadto w każdej szkole funkcjonuje statut szkoły opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznych przedszkoli i szkół. (DzU z 2001 r. nr 61, poz. 624, z późn. zm.). W statucie winny znaleźć się zasady pełnienia zastępstw, a jednym z najważniejszych punktów winno być stwierdzenie, że za bezpieczeństwo uczniów podczas zastępstw odpowiada nauczyciel wskazany przez dyrektora jako zastępujący w księdze zastępstw. Podzielenie klasy nie rozwiązuje problemu zastępstwa. Niemniej jednak obecny w sali nauczyciel ponosi za uczniów odpowiedzialność. Zatem nauczyciel ma prawo do żądania od dyrektora pisemnego polecenia nakazującego mu prowadzenie zajęć i ponoszenie odpowiedzialności za 40-osobową grupę uczniów.

Wojciech Melosik – dyrektor Szkoły Podstawowej nr 62.