PYTANIE

Jak powinien się zachować nauczyciel w sytuacji, gdy jest świadkiem agresywnego lub chuligańskiego zachowania ucznia? Co powinien zrobić, kogo powiadomić?

W szkole i poza nią obserwuje się coraz więcej przejawów niewłaściwych, agresywnych, chuligańskich, a nawet patologicznych postaw i zachowań uczniów. Ministerstwo Edukacji Narodowej analizuje i bada zjawiska związane z sytuacjami kryzysowymi, z agresją i przemocą w środowisku szkolnym. Na podstawie wyników tych badań wprowadza różne rozwiązania systemowe, które mają na celu ograniczanie rozmiarów przywołanych zjawisk (m.in. program „Zapobieganie Niedostosowaniu Społecznemu i Przestępczości wśród Dzieci i Młodzieży” czy ostatnio wprowadzony „Stop przemocy w szkole”) oraz umożliwienie podejmowania działań pomagających nauczycielom rozwiązywać tego rodzaju problemy
.

Szkoła jako placówka wychowawcza jest zobowiązana do działań ograniczających i eliminujących niewłaściwe postawy uczniów, a nauczyciele mają obowiązek reagowania na wszystkie niewłaściwe i negatywne postawy uczniów. Służą temu opracowywane przez placówkę dokumenty: statut szkoły, program wychowawczy i profilaktyczny, WSO (Wewnątrzszkolny System Oceniania), procedury postępowania w sytuacjach kryzysowych oraz różne inne formy oddziaływań wychowawczych (np. spotkania, warsztaty, zajęcia dodatkowe, szkolne przedsięwzięcia, konkursy), które realizuje w ramach zadań każda szkoła.

Wśród wymienionych dokumentów opracowywanych przez placówkę (uwzględniających potrzeby i problemy pojawiające się w szkole) znajdują się
procedury postępowania nauczycieli w kryzysowych sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży.

Do podejmowania działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych zobowiązuje szkołę między innymi Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem. W tym dokumencie czytamy między innymi:

§9.

Szkoły i placówki podejmują działania interwencyjne polegające na powiadomieniu rodziców i Policji w sytuacjach kryzysowych, w szczególności gdy dzieci lub młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki lub substancje, o których mowa w §1.

§10.

Szkoły i placówki opracowują, zgodnie ze statutem, strategię działań wychowawczych i zapobiegawczych oraz interwencyjnych wobec dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem, która uwzględnia w szczególności: [...]

4) procedury postępowania w sytuacjach szczególnych zagrożeń związanych ze środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, z uwzględnieniem zadań osób podejmujących interwencje; [...]

9) sposób współdziałania pracowników szkoły ze służbą zdrowia i Policją w sytuacjach wymagających interwencji.

Procedury są narzędziem do podjęcia właściwych działań interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych w szkole. Stanowią także wsparcie dla nauczyciela, który często czuje się osamotniony i bezradny w sytuacji, gdy ma do czynienia z zachowaniem nierzadko będącym czynem karalnym lub przestępstwem. Ustalają również zasady powiadomienia stosownych instytucji w razie potrzeby.

Na podstawie dokumentu MENiS – Procedury postępowania nauczycieli i metod współpracy szkół z policją w sytuacjach zagrożenia dzieci oraz młodzieży przestępczością i demoralizacją, w szczególności: narkomanią, alkoholizmem i prostytucją – przedstawiam opracowane dla potrzeb mojej szkoły schematy działań interwencyjnych.

Podstawy prawne stosowanych procedur
oraz podejmowania działań profilaktycznych w szkole stanowią:

1) Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. DzU 2002, Nr 11, poz. 109 z późn. zm.) oraz przepisy wykonawcze w związku z ustawą

2) Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (DzU 1982, Nr 35, poz. 230 z późn. zm.)

3) Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (DzU 2005, Nr 179, poz. 1485)

4) Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (DzU 1990, Nr 30, poz. 179 z późn. zm.)

5) Zarządzenie numer 590 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 października 2003 roku w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów w zakresie przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich

6) Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego (DzU 1994, Nr 111, poz. 535)

7) Ustawa z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (DzU 1996, Nr 10, poz. 55)

8) Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (DzU 1996, Nr 67, poz. 329, z późn. zm.)

9) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (DzU 2003, Nr 26, poz. 226)

10) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU 2002, Nr 51, poz. 458 oraz DzU 2003, Nr 210, poz. 2041).

Postępowanie nauczyciela wobec ucznia, który stał się ofiarą czynu karalnego

Do czynności, które nauczyciel koniecznie powinien wykonać wobec ucznia, który stał się ofiarą czynu karalnego, należy:

· udzielenie pierwszej pomocy (przedmedycznej) bądź zapewnienie jej udzielenia poprzez wezwanie lekarza (jeśli ofiara doznała obrażeń),

· niezwłoczne powiadomienie dyrektora szkoły,

· powiadomienie rodziców ucznia.

W wypadku gdy istnieje konieczność profesjonalnego zabezpieczenia śladów przestępstwa, ustalenia okoliczności i ewentualnych świadków zdarzenia lub na terenie szkoły znaleziono broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne substancje lub przedmioty, należy:

· zapewnić bezpieczeństwo osobom przebywającym na terenie szkoły,

· uniemożliwić dostęp osób postronnych do tych przedmiotów,

· niezwłocznie wezwać policję.

Postępowanie wobec ucznia – sprawcy czynu karalnego lub przestępstwa

Do czynności, które nauczyciel koniecznie powinien wykonać wobec ucznia – sprawcy czynu karalnego, należy:

· niezwłoczne powiadomienie dyrektora szkoły,

· ustalenie okoliczności czynu i ewentualnych świadków zdarzenia,

· przekazanie sprawcy (o ile jest znany i przebywa na terenie szkoły) dyrektorowi szkoły lub pedagogowi szkolnemu,

· powiadomienie rodziców ucznia – sprawcy czynu karalnego,

· powiadomienie policji, gdy sprawa jest poważna (rozbój, uszkodzenie ciała itp.) lub sprawca nie jest uczniem szkoły i jego tożsamość nie jest nikomu znana,

· zabezpieczenie ewentualnych dowodów przestępstwa lub przedmiotów pochodzących z przestępstwa i przekazanie ich policji (np. sprawca rozboju na terenie szkoły używa noża i w trakcie ucieczki porzuca go lub porzuca jakiś przedmiot pochodzący z kradzieży).

Procedury postępowania w przypadku agresywnego zachowania ucznia

Nauczyciel lub inny pracownik szkoły, który zauważy przejawy agresywnego zachowania ucznia lub grupy uczniów, powinien:

· spowodować przerwanie takiego zachowania,

· poinformować wychowawcę (wychowawców) o zdarzeniu.

Wychowawca:

• 
  

  przeprowadza rozmowę z uczniem (uczniami) w obecności nauczyciela – świadka zdarzenia w celu zidentyfikowania ofiary, agresora, świadka, ocenienia zdarzenia i ustalenia przyczyn zajścia,

  
  


• 
  

  sporządza notatkę (opis zdarzenia, osoby uczestniczące, sprawca, poszkodowany, świadkowie),

  
  


• 
  

  informuje o zaistniałej sytuacji rodziców (opiekunów) uczniów – uczestników zdarzenia,

  
  


• 
  

  stosuje wobec agresorów, zgodnie z obowiązującym statutem szkoły i rodzajem przewinienia, sankcje w stosunku do agresywnego(ych) ucznia (uczniów).

  
  

Jeżeli przejawy agresji się powtarzają lub zdarzenie był aktem szczególnie drastycznych zachowań agresywnych (stwarzających zagrożenie dla zdrowia lub życia), wychowawca:

· natychmiast powiadamia pedagoga, psychologa szkolnego oraz dyrektora szkoły,

· ustala w porozumieniu z dyrektorem szkoły oraz pedagogiem (psychologiem) dalsze postępowanie wobec ucznia (uczniów) oraz zastosowanie dalszych sankcji na podstawie statutu szkoły,

· przekazuje rodzicom (prawnym opiekunom) pisemnie lub ustnie informacje na temat wyciągniętych w stosunku do ucznia (uczniów) konsekwencji wynikających ze statutu szkoły.

Zofia Świderska –
pracownik ds. BHP V Liceum Ogólnokształcącego im. płk. St. Dąbka w Gdyni