PYTANIE

Jestem matką pełnoletniej uczennicy. Od dłuższego czasu mam problem i dylemat, bo nie do końca wiem, kto ma rację i czy nie denerwuję się bezpodstawnie.

Moje rozterki budzi fakt, iż w szkole do której chodzi moje dziecko, uczniów – nawet tych pełnoletnich – obowiązuje zakaz opuszczania budynku szkoły w czasie przerw (mam na myśli nie teren szkoły, a tylko budynek). Zakaz ten obowiązuje w czasie całego roku szkolnego bez względu na porę roku czy warunki atmosferyczne. Budzi to mój sprzeciw (wielu rodziców również – temat był poruszany na wywiadówkach), bo według mojej oceny jest to pogwałcenie podstawowego prawa człowieka – prawa do wolności. Uczniowie są pełnoletni, nie przebywają w zakładzie karnym ani w placówce o zaostrzonym rygorze, więc zakaz skorzystania ze świeżego powietrza w czasie przerwy wydaje się być nadużyciem i naruszeniem prawa do wolności. Szkoła jest zamknięta i próba opuszczenia budynku szkolnego kończy się starciem z pracownikiem ochrony i brakiem możliwości wyjścia. Rozumiem względy bezpieczeństwa, ale według mojej oceny jest to popadanie w skrajność i nadużywanie władzy.

ODPOWIEDŹ

Rzeczywiście pozbawienie uczniów możliwości opuszczania budynku szkoły podczas przerw, nie jest najszczęśliwszym rozwiązaniem. Dyrektor ma obowiązek zadbać o bezpieczeństwo młodzieży podczas zajęć i przerw między tymi zajęciami na terenie danej szkoły. Nie można jednak zakazywać wychodzenia na boisko lub plac szkolny. Skoro ustawa o bhp w szkole wskazuje, że „powinno się umożliwić uczniom przebywanie w czasie przerw na świeżym powietrzu” trudno uznać za racjonalne wprowadzanie zakazu opuszczania budynku szkoły w czasie przerw niezależnie od pory roku czy warunków atmosferycznych. Są inne sposoby zapewnienia bezpieczeństwa niż zamykanie budynku, np. monitoring. Dopóki jednak taki zapis nie zostanie zmieniony lub uchylony, jest wiążący dla całej społeczności szkolnej (również uczniów pełnoletnich).

Uzasadnienie

Aktem określającym organizację oraz zasady funkcjonowania szkoły jest statut szkoły. Podstawą jego opracowania jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (DzU z 2001 r. nr 61, poz. 624, z późn. zm.). Jego zapisy muszą być zgodne z obowiązującymi aktami prawnymi, w tym w szczególności z przepisami prawa oświatowego. Jest on podstawą tworzenia w szkole innych dokumentów i procedur, bez których placówka nie mogłaby sprawnie funkcjonować, a które określają wewnętrzne reguły jej funkcjonowania.

W statucie szkoły mogą być regulowane kwestie związane z organizacją i zasadami spędzania przerw między lekcjami przez uczniów, które to będą obowiązywały całą społeczność szkolną. Zapisy statutu dotyczące spędzania przerw przez uczniów powinny być konsultowane z samorządem uczniowskim i radą rodziców. Na ich podstawie powinien zostać opracowany regulamin oraz harmonogram dyżurów nauczycieli w czasie przerw między lekcjami. Podstawą zapisów w tej kwestii jest § 14 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (DzU z 2003 r. nr 6, poz. 69, z późn. zm.), który stanowi, że uczniowie spędzają przerwy w zajęciach pod nadzorem nauczyciela. Ponadto zapisano, że jeżeli pozwalają na to warunki atmosferyczne, powinno się umożliwić uczniom przebywanie w czasie przerw na świeżym powietrzu.

Za nadzór nad uczniami i zapewnieniem im bezpieczeństwa podczas lekcji, przerw między lekcjami i zajęć pozalekcyjnych odpowiedzialni są nauczyciele. Potwierdza to orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 3 stycznia 1974 r. (II CR 643/73; OSP 1974/10/202), z którego wynika, że obowiązkiem administracji szkolnej i nauczycieli jest opieka i nadzór zapewniający bezpieczeństwo powierzonych im uczniów na terenie szkoły. Obowiązek ten występuje wtedy, gdy uczniowie danej szkoły pozostają pod kierunkiem nauczycieli lub pracowników administracji szkolnej w czasie lekcji, przerw pomiędzy zajęciami i innych zajęć organizowanych przez szkołę.

Powyższe oznacza, że dyrektor ma obowiązek zadbać o bezpieczeństwo młodzieży podczas zajęć i przerw miedzy tymi zajęciami na terenie danej szkoły. Nie można jednak zakazywać uczniom wychodzenia na boisko lub plac szkolny. Skoro ustawa o bhp w szkole wskazuje, że „powinno się umożliwić uczniom przebywanie w czasie przerw na świeżym powietrzu”, trudno uznać za racjonalne wprowadzanie zakazu opuszczania budynku szkoły w czasie przerw niezależnie od pory roku czy warunków atmosferycznych. Jeżeli już wprowadzać zakaz opuszczania szkoły, to może lepiej jest ograniczyć go do terenu szkoły lub budynku, ale tylko w czasie zajęć. Szkoła powinna zapewnić obecność nauczyciela (nauczycieli) sprawującego opiekę w czasie przerwy również na boisku czy innym placu szkolnym. Zauważyć również należy, że są inne sposoby zapewnienia bezpieczeństwa niż zamykanie budynku, np. monitoring.

Każdy uczeń, w tym i pełnoletni uczęszczając do szkoły, akceptuje przestrzeganie zasad ustalonych w statucie lub innym dokumencie szkolnym. Są to akty prawa wewnętrznego szkoły i każdy musi je respektować, nawet jeżeli się z nimi nie zgadza. Dopóki taki dokument nie jest zmieniony lub uchylony jest wiążący dla całej społeczności szkolnej.

Jeżeli Pani, jako rodzic, nie zgadza się z wprowadzonym zakazem opuszczania budynku szkoły, to może warto zainteresować problemem właściwego kuratora oświaty. Być może uzna on (jeżeli wcześniej tego nie zrobił) postanowienia statutu w tym zakresie za sprzeczne z prawem.

Ustawa o systemie oświaty (art. 60 ust. 3) określa, iż kurator oświaty może uchylić statut lub niektóre jego zapisy, jeżeli stwierdzi, że są one sprzeczne z prawem. Kurator oświaty powinien zapoznać się z uchwalonym statutem szkoły, aby sprawdzić zgodność jego postanowień z obowiązującym prawem oświatowym. Kuratora oświaty w jego działaniach obowiązują postanowienia Kkodeksu postępowania administracyjnego (DzU z 2000 r. nr 98, poz. 1071, z późn. zm.), który w art. 35 określa, iż organy administracji publicznej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Załatwianie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca. Zmiany statutu przygotowuje rada pedagogiczna, a rada szkoły (jeżeli powstała) je uchwala. Aktualizacja statutu odbywa się poprzez skreślenie zapisu, przekształcenie jego treści albo dostosowanie wcześniejszych zapisów do obecnego stanu prawnego.

Uchwalony statut lub zmiany w jego zapisach dyrektor powinien dostarczyć organowi prowadzącemu, który nie ma delegacji ustawowych do zatwierdzenia statutu, natomiast powinien znać obowiązujące statuty prowadzonych przez siebie szkół.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.