PYTANIE

Czy dyrektor szkoły może nałożyć na nauczyciela obowiązek prowadzenia własnej lekcji i zaglądania jednocześnie co jakiś czas do sąsiedniej klasy?

ODPOWIEDŹ

Zgodnie z treścią art. 4 Ustawy o systemie oświaty (DzU z 2004 r., Nr 256, poz. 2572) nauczyciel w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów, troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z poszanowaniem godności osobistej ucznia.

Zgodnie z treścią art. 91c Karty Nauczyciela (DzU z 2006 r., Nr 97, poz. 674) w kwestiach wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych przepisami ustawy Karta Nauczyciela, mają
zastosowanie przepisy Kodeksu pracy. Jako że Karta Nauczyciela nie zawiera postanowień szczegółowych dotyczących obowiązków związanych z zapewnieniem w placówce oświaty bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, zastosowanie w tym zakresie mają przepisy działu dziesiątego Kodeksu pracy „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. Zgodnie z art. 207 § 1 k.p. (DzU z 1998 r., Nr 21, poz. 94)
pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. W myśl natomiast § 2 pkt 1 cytowanego wyżej przepisu pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, w szczególności
jest obowiązany organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Z powyższego wynika jednoznacznie, że
za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy odpowiada wyłącznie pracodawca.

Pracodawca nie może stwierdzić, że naruszenie zasad bezpieczeństwa nastąpiło bez jego winy lub że winę ponosi wyłącznie osoba trzecia (zob. Małgorzata Gersdorf, Krzysztof Raczka, Jacek Skoczyński
Kodeks pracy. Komentarz, Lexis Nexis, Warszawa 2005). Obowiązek organizowania stanowiska pracy zgodnie z przepisami BHP spoczywa również – na mocy art. 212 k.p. – na osobie kierującej pracownikami. Obowiązki te dotyczą kierowników oraz osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy. Wymienione postanowienia Kodeksu pracy zostały powtórzone w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (DzU z 2003 r., Nr 6, poz. 69). Zgodnie z § 2 tegoż rozporządzenia
osobą obowiązaną do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkole lub placówce, a także bezpiecznych i higienicznych warunków uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez szkołę lub placówkę jest dyrektor.

Obowiązki dyrektora nie są oczywiście sprzeczne z obowiązkiem przestrzegania przepisów BHP przez pracowników (art. 100 k.p.). Należy jednak określić, na czym polegają obowiązki pracodawcy, a na czym pracownika. Zakres obowiązków pracodawcy jest szerszy – musi on bowiem zapewnić
odpowiednie warunki pracy i tak organizować
pracę, aby była ona zgodna z zasadami i przepisami BHP.
Pracownik ma natomiast przestrzegać tychże zasad i przepisów, jednakże w określonych warunkach uprzednio zapewnionych przez pracodawcę. Inna interpretacja prowadziłaby do absurdalnych wniosków, że pracownik musi na przykład zapewniać odzież ochronną w zakładach, gdzie jest ona wymagana, a nie tylko zakładać ją w przypadkach, gdy jest to obowiązkowe.

Wymaga podkreślenia, że jedynie dyrektor lub wicedyrektor ma prawo wydawać innym nauczycielom wiążące polecenia służbowe, w tym polecenie zastępowania nauczyciela nieobecnego.

Podporządkowanie pracownika pracodawcy w trakcie świadczenia pracy jest kryterium odróżniającym stosunek pracy od stosunków cywilnoprawnych, które polegają na świadczeniu określonych usług. Z podporządkowania tego wynika, że pracownik nie jest uprawniony do kontroli i kwestionowania słuszności poleceń przełożonych. Dlatego też za słuszność, prawidłowość i zgodność z prawem tych poleceń odpowiada wyłącznie pracodawca.

Dyrektor, który nakłada na nauczyciela obowiązek zapewnienia w tym samy czasie opieki nad uczniami znajdującymi się w dwóch osobnych pomieszczeniach postępuje w sposób niezgodny z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Dyrektor nakłada zatem na pracownika dwa obowiązki, z których tylko jeden może być spełniony.

Agata Pijanowska – aplikant adwokacki.