PYTANIE

Czy to prawda, że nauczyciel będzie miał obowiązek przedstawienia dyrektorowi pisemnego oświadczenia, że wybrany przez niego program nauczania jest zgodny z podstawą programową? Jaki ma to sens w sytuacji, w której wybieramy programy dopuszczone do użytku przez MEN?

ODPOWIEDŹ

Wybór spośród programów dopuszczonych do użytku szkolnego oznacza wybór z wykazu publikowanego dla szkół przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 22a ustawy o systemie oświaty). Podstawowym dokumentem określającym zakres treści nauczania, umiejętności oraz wymagań jest
podstawa programowa. To na jej bazie tworzone są programy nauczania, egzaminy zewnętrzne oraz podręczniki.
Wybór programu i podręcznika należy do nauczyciela. W myśl art. 12 ust. 2 Karty Nauczyciela, w realizacji programu nauczania nauczyciel ma prawo do swobodnego stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne. Dodatkowo nauczyciel ma prawo opracowania własnego programu nauczania. Wybrane lub opracowane przez nauczycieli programy
będzie dopuszczał do użytku szkolnego w danej szkole jej
dyrektor. Będzie on odpowiedzialny za uwzględnienie w szkolnym zestawie programów nauczania całości podstawy programowej dla danego etapu edukacyjnego i podanie do publicznej wiadomości wykazu wybranych podręczników w terminie do
15 czerwca danego roku.

Jednocześnie przypominam, że od 1 września 2009 r. wchodzi do szkół nowa podstawa programowa w przedszkolach, w klasie pierwszej szkoły podstawowej i w klasie pierwszej gimnazjum. W związku z powyższym od nowego roku szkolnego zmiana obejmie ramowe plany nauczania dla tych oddziałów. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych wprowadza zmiany ramowych planów nauczania dla I i III etapu edukacyjnego spowodowane nową podstawą programową. Według rozporządzenia, w klasach I–III podstawówki zamiast kształcenia zintegrowanego będzie edukacja wczesnoszkolna. Zmiany w gimnazjum dotyczyć będą wprowadzenia obowiązkowego drugiego języka obcego, nowego przedmiotu „edukacja dla bezpieczeństwa” oraz nowych uzupełniających zajęć do wyboru: artystycznych i zajęć technicznych. W gimnazjum nieokreślona została liczba godzin tygodniowo w cyklu kształcenia przeznaczona na poszczególne obowiązkowe zajęcia edukacyjne. Określono natomiast minimalne ogólne liczby godzin przeznaczone na realizację podstawy programowej z poszczególnych obowiązkowych zajęć edukacyjnych w całym cyklu kształcenia (patrz tabela dołączona do rozporządzenia). Dyrektor szkoły odpowiada za to, aby łączne sumy godzin w ciągu trzech lat zajęć z danego przedmiotu były nie mniejsze niż wymienione w ramowym planie nauczania, a efekty określone w podstawie programowej zostały osiągnięte.

Z tego wniosek, że
dyrektor ma prawo żądać od nauczyciela pisemnego oświadczenia, że wybrany przez niego program nauczania jest zgodny z podstawą programową,
tym bardziej, że tak określona realizacja podstawy programowej z poszczególnych przedmiotów będzie podlegała kontroli kuratora oświaty w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego. Jednocześnie dzięki takiemu rozpisaniu godzin nauczania z poszczególnych przedmiotów pojawi się możliwość innego planowania roku szkolnego niż do tej pory. Oznacza to, że dyrektor może planować rok szkolny również nierytmicznie, decydując o różnej organizacji pracy szkoły w niektóre dni czy tygodnie. Tak więc układając plan lekcji, należy brać pod uwagę, czy jest to klasa z nową podstawą programową, czy starą. W klasach z nową podstawą programową ograniczona zostanie możliwość dysponowania tzw. godzinami dyrektorskimi. Od września 2009 r. w pierwszych klasach podstawówki i pierwszych klasach gimnazjum godzin do dyspozycji dyrektora nie będzie można przeznaczać na zajęcia dla uczniów z uwzględnieniem ich potrzeb i zainteresowań. Od nowego roku szkolnego będą one organizowane w ramach godzin wynikających z art. 42 ust. 2 pkt 2 i ust. 3a–3c Karty Nauczyciela (są to dodatkowe godziny, z których rozliczyć mają się nauczyciele w ramach swojego pensum).

Podstawa programowa:

1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).

2. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.).

3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU nr 54, poz. 442).

4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczenia do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (DzU nr 4, poz. 18).

Lucyna Gromiec – konsultant w Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej Oświaty i Doradztwa Metodycznego Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach; prowadzi szkolenia dla kierowniczej kadry oświatowej, rad pedagogicznych, nauczycieli oraz wychowawców; współautorka projektu edukacji prawnej społeczności szkolnej; nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole Administracji Publicznej; ekonomista.