PYTANIE

Problematyczna dla mnie jest praca w ferie i wakacje jako opiekuna półkolonii. Co roku dyrektor powołuje nas nauczycieli do pracy w wakacje w wymiarze 5 dni roboczych w formie określonej przez Kartę Nauczyciela.

Od tego roku organizowane mają być w szkole półkolonie z oddzielnym wynagrodzeniem dla opiekuna, więc chyba także z osobną umową o pracę. Dyrektor powiedział, ze jeżeli nie będzie ochotników, powoła nauczycieli w ramach art. 64 ust. 2. Mam wątpliwości co do zgodności z prawem takiego polecenia służbowego. Czy mam rację?

ODPOWIEDŹ

Tak. Polecenie służbowe dyrektora szkoły wykonywania pracy przez nauczyciela, jako opiekuna półkolonii w okresie jego urlopu wypoczynkowego, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym (w tym przypadku prawu do urlopu wypoczynkowego). Nauczyciel ma prawo odmówić wykonania takiego polecenia służbowego, bowiem jest ono sprzeczne z prawem, w szczególności z art. 64 ust. 2 Karty Nauczyciela. Przepis ten dopuszcza możliwość zobowiązania nauczyciela do wykonywania niektórych czynności w czasie urlopu wypoczynkowego, jednak katalog ten nie przewiduje opieki w czasie kolonii, półkolonii lub innych form wypoczynku dzieci. Z nauczycielem, który w czasie ferii, wykonuje obowiązki inne niż wymienione w art. 64 ust. 2 KN, powinna być zawarta odrębna umowa, na przykład umowa zlecenia.

Uzasadnienie

Okres wakacji jest dla nauczyciela urlopem wypoczynkowym. Wyjątkowo, na mocy art. 64 ust. 2 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.), nauczyciel szkoły feryjnej może być zobowiązany przez dyrektora szkoły do wykonywania w czasie ferii szkolnych następujących czynności:

• przeprowadzania egzaminów,prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego,

• opracowywania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie.

Wymienione czynności nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż 7 dni. Są to jedyne zadania, które dyrektor może zlecić nauczycielowi w czasie wakacji. Dyrektor szkoły może nałożyć na nauczyciela obowiązek wykonywania tych czynności w taki sposób, aby urlop wypoczynkowy trwał nieprzerwanie co najmniej 4 tygodnie. W praktyce szkolnej okresy rozpoczynania i kończenia zajęć szkolnych są szczególnie obciążone spiętrzeniem pracy organizacyjnej dla nauczycieli. Nauczyciel musi zatem liczyć się z koniecznością wzięcia udziału w tych pracach na polecenie dyrektora szkoły. Przydzielenie nauczycielowi innych niż ww. zadań w czasie urlopu jest niedopuszczalne i stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracowniczym – podlega karze grzywny w wysokości od 1 000 zł do 30 000 zł.

Nauczyciel ma prawo odmówić wykonania polecenia służbowego, jeżeli:

• jest niezgodne z prawem (nie tylko z prawem pracy, ale również z innymi przepisami prawa) – w naszym przypadku z prawem do urlopu wypoczynkowego,

• jest niezgodne z umową o pracę.

Jeżeli polecenie jest sprzeczne z prawem, to nauczyciel nie ma obowiązku jego wykonania, a w razie jego wykonania naraża się na odpowiedzialność, nie tylko względem pracodawcy. Polecenie musi być zgodne z umową o pracę, co oznacza, że musi dotyczyć wykonania czynności wynikających z określonego w umowie rodzaju pracy.

Jeżeli nauczyciel w czasie ferii, które są dla niego jednocześnie urlopem wypoczynkowym wykonuje obowiązki inne niż wymienione w art. 64 ust. 2 KN, to jest uprawniony do wynagrodzenia za swoją pracę. Trzeba zawrzeć z nauczycielem dodatkową umowę obejmującą opiekę nad uczniami w czasie półkolonii.

Może to być na przykład umowa zlecenia. Nie ma przeszkód, by pracodawca zlecił nauczycielowi w ramach tej umowy sprawowanie funkcji opiekuna w czasie półkolonii. Wykonywanie bowiem zadań opisanych w pytaniu nie mieści się w ramach obowiązków pracowniczych nauczyciela. Zawarcie więc umowy cywilnoprawnej (w tym przypadku umowy zlecenia) nie będzie stanowiło naruszenia przepisów prawa pracy.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.