PYTANIE

Czy nauczyciel dyplomowany, zatrudniony na podstawie mianowania może odmówić podpisania niekorzystnej umowy o pracę,

to jest przejęcia klasy zerowej, po oddaniu klasy trzeciej (w szkole obowiązuje regulamin, że nauczyciel prowadzi klasę od zerówki do klasy trzeciej). Od września w naszym mieście zerówki w szkołach mają podlegać dyrektorom najbliższego przedszkola.

ODPOWIEDŹ

Przedstawiona sytuacja jest bardzo zagmatwana pod względem prawnym.

Po pierwsze, w akcie mianowania (także w umowie o pracę) powinno być określone stanowisko pracy nauczyciela. Art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.) wymienia różne stanowiska nauczycielskie, przypisując im różną tygodniową liczbę godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. I tak, pensum nauczycieli innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6-letnich (należy przyjąć, że pod tym pojęciem kryją się oddziały przedszkolne w szkołach) wynosi 22 godziny. Z kolei pensum nauczycieli szkół podstawowych wynosi 18 godzin. Tak więc trudno sobie wyobrazić, w jaki sposób zostało określone stanowisko, szczególnie, że praca autora w oddziale przedszkolnym przypada co 3 lata. Jedynym możliwym rozwiązaniem do tej pory była zmiana co 3 lata stanowiska pracy (i co za tym idzie wysokości pensum) na mocy porozumienia zmieniającego, gdyż wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy lub płacy (art. 42 Kodeksu pracy) nie stosuje się do nauczyciela mianowanego (wyrok SN z dnia 23 lutego 1999 r. I PKN 595/98, OSNAPiUS 2000/8/300).

Po drugie, z przedstawionej sytuacji wynika, że dotychczas nauczyciela oddziału przedszkolnego zatrudniał dyrektor szkoły, a od nowego roku szkolnego obowiązki te przejmie dyrektor przedszkola. Stanie się tak z powodu przejęcia przez inną placówkę zadań z zakresu wychowania przedszkolnego. Mamy więc do czynienia z przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę w trybie art. 23¹ § 1 Kodeksu pracy (por. wyrok SN z dnia 26 stycznia 2000 r., I PKN 489/99, OSN AP z 2000/11/381). Zmiana pracodawcy nie powoduje jednakże zmiany treści stosunku pracy. Nie może też stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (art. 23¹ § 6 Kodeksu pracy). Art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela również nie przewiduje wypowiedzenia stosunku pracy z powodu zmiany pracodawcy (wyrok SN z dnia 2 marca 2005 r. OSNP 2005/21/334). Trudno więc zrozumieć, dlaczego autor pytania miałby podpisywać nową umowę o pracę. Chyba, że chodzi o przyjęcie nowych warunków pracy na podstawie wypowiedzenia zmieniającego, ale jak już wspomniałam nie stosuje się go do nauczyciela mianowanego.

Zmiana pracodawcy może dotyczyć jedynie nauczycieli, których miejscem wykonywania pracy w momencie zmiany będzie oddział przedszkolny. W tym czasie autor pytania prawdopodobnie będzie jeszcze wykonywał pracę w szkole podstawowej. Nie powinien więc znaleźć się w oddziale przedszkolnym na podstawie przejęcia przez innego pracodawcę. W opisanej sytuacji przeniesienie nauczyciela do oddziału przedszkolnego mogłoby nastąpić na podstawie art. 18 lub art. 19 Karty Nauczyciela. Zgodnie z art. 18 nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może być przeniesiony na własną prośbę lub z urzędu za jego zgodą na inne stanowisko w tej samej lub innej szkole (pod pojęciem „szkoły” art. 3 Karty Nauczyciela rozumie zarówno szkoły jak i przedszkola). Przeniesienia nauczyciela do innej szkoły dokonuje dyrektor szkoły, do której nauczyciel ma być przeniesiony, po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego tę szkołę i za zgodą dyrektora szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony. Z kolei art. 19 przewiduje możliwość przeniesienia nauczyciela mianowanego bez jego zgody do innej szkoły. Przeniesienia dokonuje organ prowadzący szkołę, jednakże na okres nie dłuższy niż 3 lata, z prawem powrotu na uprzednio zajmowane stanowisko. W obu przypadkach przeniesienie nie powoduje ani ustania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, ani nawiązania nowego stosunku pracy. Kontynuowany jest stosunek pracy uprzednio zawarty.

Podsumowując, nauczyciel, którego dotyczy pytanie, może skutecznie sprzeciwić się wypowiedzeniu zmieniającemu oraz rozwiązaniu dotychczasowego stosunku pracy i nawiązaniu nowego, jako niezgodnych z prawem. Może nie zgodzić się na przeniesienie w trybie art. 18 Karty Nauczyciela. Nie ma jednak wpływu na przeniesienie w trybie art. 19 Karty Nauczyciela.

Jak zauważył autor pytania, warunki pracy nauczyciela oddziału przedszkolnego ukształtowane są mniej korzystnie niż nauczyciela szkoły podstawowej. Są one takie same jak w przypadku nauczyciela przedszkola. Nie ma znaczenia, czy oddział przedszkolny podlega dyrektorowi przedszkola, czy szkoły podstawowej. Przedszkole jest placówką nieferyjną. Tę samą zasadę stosuje się do oddziałów przedszkolnych. Nauczycielom oddziału przedszkolnego przysługuje więc prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Inna niekorzystna różnica dotyczy wysokości pensum, ale o tym już wspominałam. Natomiast, zgodnie z opinią Ministerstwa Edukacji Narodowej, nauczyciel zatrudniony w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej nie ma obowiązku prowadzenia zajęć opieki świetlicowej lub zajęć w ramach godzin do dyspozycji dyrektora szkoły, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a Karty Nauczyciela. Oddział przedszkolny nie wchodzi bowiem w skład struktury organizacyjnej szkoły podstawowej (art. 61 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.). Jest podstawową jednostką organizacyjną przedszkola.

Krystyna Więcławska-Stysz – prawnik, doradca prawny Związku Nauczycielstwa Polskiego