PYTANIE

Czy istnieje przeszkoda prawna uniemożliwiająca publikowania na stronie internetowej szkoły np.: list absolwentów, pracowników, zdjęć z życia szkoły przedstawiających uczniów, nauczycieli i pracowników? Czy takie publikacje wymagają zgody osób na nich występujących?

ODPOWIEDŹ

Próbując znaleźć odpowiedź na przedstawione pytania, należy przede wszystkim sięgnąć do rozwiązań przyjętych na gruncie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (DzU z 2002 r. nr 101, poz. 926 z późn. zm.). Zgodnie z art. 1 tej
ustawy każdy ma prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych, a ich przetwarzanie może mieć miejsce ze względu na dobro publiczne, dobro osoby, której dane dotyczą, lub dobro osób trzecich w zakresie i trybie określonym ustawą.

Warto od razu zaznaczyć, że prawo do ochrony danych osobowych w Polsce zostało podniesione do rangi prawa konstytucyjnego. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (DzU nr 78, poz. 483 z późn. zm.) zawiera w kilku miejscach przepisy dotyczące ochrony szeroko rozumianej prywatności. Z punktu widzenia analizy przedstawionego problemu szczególną uwagę należy poświęcić art. 51 konstytucji, który stanowi jednocześnie wskazówkę interpretacyjną dla stosowania przepisów ustawy o ochronie danych osobowych:

„Art. 51.1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.

2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.

3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.

4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.

5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.”.

Ujawnienie informacji o charakterze danych osobowych musi zatem stanowić wyjątek od reguły nieujawniania takich informacji.

Wracając do ustawy o ochronie danych osobowych, to zgodnie z art. 6 za dane osobowe uważa się
wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej. Osobą możliwą do zidentyfikowania jest osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne.
Co istotnie, informacji nie uważa się za umożliwiającą określenie tożsamości osoby, jeżeli wymagałoby to nadmiernych kosztów, czasu lub działań – poza zakresem definicji danych osobowych znajdzie się zatem taka informacja, na podstawie której identyfikacja osoby wymagać będzie nadzwyczajnych i nieproporcjonalnie dużych nakładów kosztów, czasu lub działań. Warto podkreślić, że sformułowana przez ustawodawcę definicja danych osobowych ma charakter otwarty, w związku z czym
aby rozstrzygnąć czy dana informacja stanowi dane osobowe, konieczne jest dokonanie każdorazowo oceny, przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności oraz środków i sposobów niezbędnych do ustalenia tożsamości osoby w określonej sytuacji.

Nie mam wątpliwości, że do danych osobowych (które, pod warunkiem spełnienia wymogów określonych w art. 6 ustawy, mogą przybrać przecież dowolną formę) należy zaliczyć zdjęcia z życia szkoły przedstawiające uczniów, nauczycieli i innych pracowników oraz listy absolwentów.
Aby dyrektor szkoły mógł publikować na stronie internetowej wskazane wyżej informacje, powinien legitymować się co najmniej jedną z normatywnych podstaw przetwarzania danych osobowych, o których mowa w art. 23 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych:

„Art. 23. 1. Przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy:

1)
osoba, której dane dotyczą, wyrazi na to zgodę, chyba że chodzi o usunięcie dotyczących jej danych,

2)
jest to niezbędne dla zrealizowania uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa,

3)
jest to konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia działań przed zawarciem umowy na żądanie osoby, której dane dotyczą,

4)
jest niezbędne do wykonania określonych prawem zadań realizowanych dla dobra publicznego,

5)
jest to niezbędne dla wypełnienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolności osoby, której dane dotyczą.”.

Trudno znaleźć normatywną podstawę dla publikacji list absolwentów szkoły czy zdjęć z życia szkoły przedstawiających konkretne osoby (bez ich zgody), która uzasadniałaby niezbędność przetwarzania takich danych osobowych zrealizowaniem uprawnienia lub spełnienia obowiązku wynikającego z przepisu prawa. Powoływanie się na przykład na wieloletnią tradycję publikowania listy absolwentów szkoły może okazać się niewystarczające – trzeba by wówczas wykazać, że właśnie przez takie działanie realizuje się określone zadania wykonywane dla dobra publicznego (art. 23 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie danych osobowych), albo że tego typu działanie służy realizacji usprawiedliwionych celów szkoły (art. 23 ust. 1 pkt. 5 ustawy). Jeśli idzie o publikacje zdjęcia, to niezależnie od próby znalezienia podstawy prawnej, o której mowa powyżej w art. 23 ust. 1 ustawy, kluczowym będzie odpowiedź na pytanie, czy umożliwia ono identyfikację konkretnych osób (vide uwagi do art 6 ustawy o ochronie danych osobowych).

Reasumując, najbezpieczniej jest, aby dyrektor szkoły przed umieszczeniem na stronie internetowej danych osobowych, uzyskał wcześniej zgodę osób, których te dane dotyczą. W przeciwnym razie działanie takie może spotkać się z zarzutem naruszenia przepisów ustawy o ochronie danych osobowych i rodzić odpowiedzialność karną przewidzianą w art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych (grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2).

W odniesieniu do danych osobowych dotyczących uczniów niepełnoletnich trzeba pamiętać, że w świetle przepisów Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (DzU nr 16, poz. 93 z późn. zm.) regulujących kwestię zdolności do czynności prawnych, ewentualna zgoda uczniów na przetwarzanie danych jest nieważna, jeżeli nie ukończyli oni lat trzynastu (art. 14 § 1 kc). Jeżeli niepełnoletni uczniowie ukończyli lat trzynaście, ich zgoda na przetwarzanie danych osobowych dla swojej ważności wymaga potwierdzenia przez przedstawicieli ustawowych tzn. rodziców lub opiekunów prawnych (art. 18 § 1 kc). O takiej konieczności przesądzają także przepisy Ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (DzU nr 9, poz. 59 z późn. zm.) dotyczące władzy rodzicielskiej (art. 92 i następne).

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.