PYTANIE

Czy nauczyciel może postawić uczniowi ocenę niedostateczną z wychowania fizycznego za to, że uczeń nie pojechał na zawody sportowe (był na liście rezerwowej)?

ODPOWIEDŹ

Nieusprawiedliwiona nieobecność na zawodach sportowych, w których uczeń zobowiązał się wziąć udział, może być podstawą do oceny jego zachowania według skali określonej w statucie szkoły.

Nauczyciel przedmiotu ma prawo oceniać zachowanie ucznia. Może je brać pod uwagę, kiedy wystawia uczniowi ocenę z przedmiotu, jeśli wynika to z zapisów statutu szkoły lub przedmiotowego systemu oceniania, który jest jego częścią albo załącznikiem do niego.

Uzasadnienie

Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 30 kwietnia 2007 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach (DzU, Nr 83, poz. 562) ocenianiu podlegają:

1) osiągnięcia edukacyjne ucznia,

2) zachowanie ucznia.

Na czym polega ocenianie w obydwu obszarach, informują zapisy ust. 2 i 3 tego samego paragrafu, w którym ustawodawca sprecyzował każdy z elementów procesu kształcenia podlegających ocenianiu. I tak:

§ 2.2. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych ucznia polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej, określonej w odrębnych przepisach, i realizowanych w szkole programów nauczania, uwzględniających tę podstawę.

§ 2.3.
Ocenianie zachowania ucznia polega na rozpoznawaniu przez wychowawcę klasy, nauczycieli oraz uczniów danej klasy stopnia respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych oraz obowiązków ucznia określonych w statucie szkoły”.

W świetle przytoczonych wyżej przepisów udział ucznia w zawodach sportowych lub jego nieobecność na nich może więc podlegać ocenie jedynie w kategorii respektowania przez ucznia zasad współżycia społecznego i norm etycznych.

Paragraf 3 ust. 4 Rozporządzenia MEN z dnia 30 kwietnia 2007 roku stanowi, że szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły, z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia. Na podstawie tego zapisu powstają szkolne i przedmiotowe systemy oceniania, w których precyzuje się warunki i sposoby oceniania uczniów. Oto fragment przykładowego wewnątrzszkolnego systemu oceniania osiągnięć edukacyjnych i zachowania uczniów gimnazjum:

§ 4 pkt 17

Przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego, techniki, muzyki, plastyki należy przede wszystkim brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć.
Istotną sprawą na tych przedmiotach jest zachowanie ucznia oraz jego aktywność na lekcji. Uczeń może otrzymać ocenę niedostateczną za niewykonywanie poleceń nauczyciela, zachowania zagrażające bezpieczeństwu oraz niewykonanie obowiązkowej pracy plastycznej, technicznej lub odmowę ćwiczenia na lekcji WF-u bez uzasadnionej przyczyny. Ocena czynności ucznia lub aktywności w czasie lekcji nie może być ze zrozumiałych względów poprawiona, natomiast wykonanie obowiązkowej pracy w innym terminie dokonuje się jak w przypadku sprawdzianów, tzn. po uzgodnieniu z nauczycielem w ciągu dwóch tygodni od otrzymania oceny niedostatecznej. W niektórych przypadkach uczeń może być zwolniony na czas określony z zajęć wychowania fizycznego. Decyzje o zwolnieniu podejmuje dyrektor szkoły na podstawie opinii wydanej przez lekarza, dołączonej do podania napisanego przez rodziców (prawnych opiekunów). W przypadku zwolnienia ucznia z zajęć w dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny klasyfikacyjnej wpisuje się „zwolniony”.

Przytoczony wyżej fragment statutu jest zgodny z § 7 i 8 Rozporządzenia MEN z 30 dnia kwietnia 2007 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach (DzU, Nr 83, poz. 562):

„§ 7. Przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego, techniki, plastyki i muzyki należy w szczególności brać pod uwagę wysiłek wkładany przez ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki tych zajęć.

§ 8.1. Dyrektor szkoły zwalnia ucznia z zajęć z wychowania fizycznego, informatyki lub technologii informacyjnej na podstawie opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach, wydanej przez lekarza, oraz na czas określony w tej opinii.

2. W przypadku zwolnienia ucznia z zajęć z wychowania fizycznego, informatyki lub technologii informacyjnej w
dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny klasyfikacyjnej wpisuje się zwolniony.”

Podobne zapisy mogłyby także dotyczyć warunków udziału uczniów w zawodach sportowych.

W gestii szkoły leży rozstrzygnięcie, czy dla uczniów uczestnictwo w zawodach sportowych to prawo czy obowiązek.

Oto przykłady różnych zapisów tej kwestii.

Przykład I

1. Ocena zachowania ucznia wyraża opinię szkoły o:

a) spełnianiu przez ucznia wobec szkoły obowiązku:

– sumienności, rzetelności w nauce i uczęszczania na zajęcia dydaktyczne,

– aktywności na lekcji,

– wytrwałości i samodzielności w przezwyciężaniu napotykanych trudności,

– poszanowania tradycji, przestrzegania przepisów zawartych w statucie szkoły, wypełniania szkolnego regulaminu,

– reprezentowania szkoły na zawodach sportowych, olimpiadach przedmiotowych, konkursach literackich, artystycznych itp. [...].

2. Ocena z zachowania nie może mieć wpływu na:

– oceny z przedmiotów nauczania,

– promocję do klasy programowo wyższej lub ukończenie szkoły.

Przykład II

1.
Uczeń ma prawo do:

13) uczestnictwa i udziału w organizowaniu imprez kulturalnych, oświatowych, sportowych i rozrywkowych na terenie gimnazjum.

Precyzując szczegółowe warunki i sposoby oceniania wewnątrzszkolnego, warto także dokładnie przemyśleć, według jakich zasad będzie przebiegać ocenianie w szkole. Łatwiej będzie je sformułować, gdy będzie się pamiętać o celach oceniania zapisanych w Rozporządzeniu MEN z dnia 30 kwietnia 2007 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach (DzU, Nr 83, poz. 562):

„§ 3.1. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego.

2. Ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu:

1) informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu oraz o postępach w tym zakresie;

2) udzielanie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju;

3) motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu;

4) dostarczenie rodzicom (prawnym opiekunom) i nauczycielom informacji postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia;

5) umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej”.

Nie ma wątpliwości, że dobrą koncepcję oceniania przyjęła jedna za szkół, w której statucie zamieszczono zapis: „Ocena nie może pełnić funkcji represyjnej”.

Bożena Kula – nauczyciel konsultant Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej i Doradztwa Metodycznego w Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach.