Dzień dobry. Zwracam się z uprzejmą prośbą o wyjaśnienie od strony prawnej następującej sytuacji: W maju tego roku ukończyłam staż uprawniający do nadania stopnia nauczyciela mianowanego, złożyłam dokumenty niezbędne do podjęcia postępowania egzaminacyjnego i podczas procedury Pani inspektor stwierdziła, że nie mam uprawnień do nauczania przedmiotu, z którego odbyłam staż. Stwierdziła to na podstawie suplementu do dyplomu studiów magisterskich, na którym widnieje adnotacja, iż są tą studia specjalność \"geografia nienauczycielska\" na Akademii Pedagogicznej w Krakowie. Historia mojego wykształcenia wygląda następująco: - w 2005 roku ukończyłam studia licencjackie na kierunku przyroda z matematyką z przygotowaniem pedagogicznym - 2007 ukończyłam studia magisterskie na kierunku geografia nienauczycielska - w 2016 roku ukończyłam studia podyplomowe na kierunku oligofrenopedagogika z terapią pedagogiczną - w 2018 roku ukończyłam studia magisterskie na kierunku matematyka nauczycielska, na których kolejny raz otrzymałam uprawnienia pedagogiczne. Od 2005 roku jestem czynnym nauczycielem, pracowałam jako nauczyciel przyrody i matematyki, a najdłużej jako nauczyciel geografii w szkole podstawowej, gimnazjum oraz liceum. Bardzo proszę o pomoc i odpowiedź czy moje wykształcenie jest wystarczające do nauczania przedmiotu geografia i tym samym czy mogę przystąpić do egzaminu nadającego kolejny stopień awansu. 

Zgodnie przepis art. 9b ust. 1 Karty Nauczyciela warunkiem nadania nauczycielowi kolejnego stopnia awansu zawodowego jest spełnienie wymagań kwalifikacyjnych określonych w art. 9 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 i 3 przywołanej ustawy, t.j. odbycie stażu, zakończonego co najmniej oceną dobrą oraz w przypadku nauczyciela kontraktowego zdania egzaminu przed komisją egzaminacyjną. Zgodnie z przywołanym przepisem art. 9 ust. 1 pkt 1 Karty Nauczyciela stanowisko nauczyciela może zajmować osoba, która posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego są to wystarczające kwalifikacje. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 18 lutego 2011 roku (I OSK 1478/10) wskazał, że ustawowe warunki do uzyskania awansu zawodowego wnioskodawca zobowiązany jest spełnić na dzień wnioskowania. Mając na uwadze powyższe jednym z podstawowych warunków nadania kolejnego stopnia awansu zawodowego nauczyciela jest posiadanie przez niego kwalifikacji do nauczania danego przedmiotu lub prowadzenia zajęć.

Szczegółowe wymagania kwalifikacyjne wobec nauczycieli określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (DzU 2017, poz. 1575 ze zm.). Przywołane rozporządzenie określa wymagania kwalifikacyjne dla nauczycieli w poszczególnych typach szkół. Od nauczycieli wymaga się  ukończenia studiów na kierunku lub specjalności takiej samej jak prowadzone zajęcia oraz przygotowania pedagogicznego. Zgodnie z przepisem §2 pkt 2 przywołanego rozporządzenia przez przygotowanie pedagogiczne należy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w wymiarze nie mniejszym niż 270 godzin w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką pedagogiczną – w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin; w przypadku nauczycieli praktycznej nauki zawodu niezbędny wymiar zajęć z zakresu przygotowania pedagogicznego wynosi nie mniej niż 150 godzin. O posiadaniu przygotowania pedagogicznego świadczy dyplom ukończenia studiów lub inny dokument wydany przez uczelnię, dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli lub świadectwo ukończenia kursu kwalifikacyjnego. Wspomniane przez Panią studia z zakresu geografii bez specjalności nauczycielskiej ukończyła Pani w 2005 roku wówczas wymagania kwalifikacyjne regulowało rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (DzU 2002, Nr 155, poz. 1288). Zgodnie z przepisem § 1 pkt 3 przywołanego rozporządzenia poprzez przygotowanie pedagogiczne należało rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia i praktyką pedagogiczną w wymiarze nie mniejszym niż 150 godzin; w przypadku nauczycieli praktycznej nauki zawodu niezbędny wymiar zajęć z zakresu przygotowania pedagogicznego wynosił nie mniej niż 150 godzin. O posiadaniu przygotowania pedagogicznego świadczył dyplom lub inny dokument wydany przez szkołę wyższą, dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli i świadectwo ukończenia pedagogicznego kursu kwalifikacyjnego. Kolejnym rozporządzeniem regulującym posiadanie przygotowania pedagogicznego było rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej  z dnia 12 marca 2009 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół wypadków w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (t.j. DzU 2015, poz. 1264).
§ 27 przywołanego rozporządzenia stanowił, że nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia na podstawie mianowania, którzy spełnili wymagania kwalifikacyjne na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowali nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela. Od 2017 roku obowiązuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (DzU 2017, poz. 1575), które §2 pkt 2 reguluje minimalny wymiar wspomnianych wyżej godzin również na 270 oraz 150 praktyk pedagogicznych. W przepisie §27 przywołanego rozporządzenia utrzymano przepis, że nauczyciele zatrudnieni w dniu wejścia w życie rozporządzenia na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują nabyte kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela. Mając na uwadze powyższe w mojej opinii nie posiada Pani kwalifikacji do nauczania geografii, gdyż nie uzyskała Pani przygotowania pedagogicznego powiązanego z kierunkiem (specjalnością)  kształcenia oraz pozytywnie ocenioną praktyką zawodową w wymiarze określonym w przepisach przywołanych rozporządzeń. W sytuacji, kiedy nauczyciel posiada kwalifikacje do przedmiotów, których nie naucza. Nauczyciel więc, który nie spełnia wymagań kwalifikacyjnych posiadający wyższe wykształcenie z przygotowaniem pedagogicznym, ale nauczający przedmiotu lub prowadzący zajęcia z kierunkiem ukończonych studiów lub bez przygotowania pedagogicznego nie spełnia wymagań koniecznych do uzyskania stopnia awansu zawodowego. Przepisy Karty Nauczyciela nie określają minimalnego wymiaru zajęć koniecznego do zrealizowania zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Wystarczy zatem, aby zgodnie z kwalifikacjami nauczyciel nauczał nawet kilka godzin.

            Jeżeli więc w okresie stażu prowadziła Pani zajęcia z przedmiotów do których posiada Pani kwalifikacje – czyli ukończony kierunek studiów jest zbieżny z prowadzonymi zajęciami oraz przygotowanie pedagogiczne nawet w niewielkim wymiarze godzin, ale w całym okresie stażu to w mojej opinii nie ma podstaw do odmowy nadania Pani stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego. Inną kwestią jest czy i w jakim stopniu zrealizowała Pani plan rozwoju zawodowego. Natomiast jeżeli podczas stażu prowadziła Pani jedynie zajęcia z geografii co do której w mojej opinii nie ma Pani kwalifikacji, gdyż nie uzyskała Pani przygotowania pedagogicznego to nie spełnia Pani wymagań co do uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego nauczyciela.

dr Adam Balicki – prawnik, specjalista prawa oświatowego, wykładowca akademicki, dyrektor szkoły