Pytanie:

Moje dziecko I parę innych chodzą do szkoły w Innej gminie. Zabrali autobus I dzieci nie mają jak dojeżdżać bo w gminie sprawdzili ze nie mają takiego prawa żeby autobus jeździł do innej gminy po dzieci. Proponowaliśmy żebyśmy płaciło za bilet miesięczny aby tylko przyjeżdżało i jest odmowa. Co możemy zrobić?

Odpowiedź:

Gmina nie ma podstaw prawnych do żądania od gminy sąsiadującej zwrotu kosztów dowożenia dzieci do szkół na terenie własnej gminy. Prawo do żądania zwrotu kosztów dowozu dzieci z terenu innej gminy może wynikać wyłącznie z porozumienia zawartego z sąsiednią gminą związanego z przekazaniem zadania lub jego części do realizacji przez inną gminę.

Uzasadnienie:

Dla udzielenia odpowiedzi na zadane pytania istotne jest ustalenie, o oparciu o jakie przepisy czy też podstawy prawne odbywa się dowóz dzieci, w tym dzieci niepełnosprawnych do szkół.

Obecnie kwestię dowożenia dzieci do szkół lub zwrotu kosztów takiego dowożenia, jeśli dowóz organizują rodzice reguluje art. 39 ustawy Prawo oświatowe.

Jeśli droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka, przekracza odległości określone w art. 39 ust. 2 ustawy, obowiązkiem gminy jest zapewnienie odpowiedniego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka albo zwrot kosztów przejazdu dziecka środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice, a do ukończenia przez dziecko 7 lat – także zwrot kosztów przejazdu opiekuna dziecka środkami komunikacji publicznej.

Obowiązkiem gminy jest również (art. 39 ust. 4 ustawy Prawo oświatowe):

1)   zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia;

2)   zapewnienie dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 36 ust. 17, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą:

• rok życia – w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna,
• rok życia – w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych;

Jednym z zadań gminy – zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 8 ustawy o samorządzie gminnym - jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji publicznej. Natomiast szczegółowe zadania w tym zakresie wynikają przede wszystkim z ustawy Prawo oświatowe. Jednym z nich jest ustalenie sieci publicznych szkół w taki sposób, aby wszystkie dzieci zamieszkałe na terenie gminy miały możliwość spełniania obowiązku szkolnego, a droga dziecka z domu do najbliższej szkoły nie przekraczała 3 km – w przypadku uczniów klas I–IV, i 4 km – w przypadku uczniów klas V i VIII szkół podstawowych (art. 39 ust. 2 ustawy Prawo oświatowe).

Powyższe oznacza, że gdy uczeń uczęszcza do szkoły, która nie znajduje się na terenie gminy, w której uczeń mieszka, choćby szkoła ta była położona bliżej od szkoły, w obwodzie której dziecko mieszka, gmina nie ma obowiązku zapewnienia bezpłatnego transportu ani zwrotu kosztów.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że wybór szkoły znajdującej się poza obwodem czy też obszarem gminy przez rodziców dziecka, nie może skutkować żądaniem zwrotu kosztów tego dowozu od gminy, której mieszkańcem jest ten uczeń.

Gmina nie ma obowiązku organizować transportu lub zwracać kosztów przejazdu do innej szkoły niż obwodowa, nawet jeżeli znajduje się ona bliżej niż szkoła rejonowa. Sądy administracyjne rozstrzygając podobne sprawy, przyznają rację gminom stwierdzając, że rodzice nie mogą obarczać gminy ciężarem skutków finansowych wyboru przez opiekunów dziecka innej szkoły niż szkoła obwodowa. Powyższe zgodne jest z orzecznictwem sądowym (wyrok NSA z 6 stycznia 2010 r. i wyrok NSA z 5 września 2007 r.). Przytoczone orzecznictwo, mimo zmiany stanu prawnego nadal pozostaje w tym zakresie aktualne.

Porozumienie o realizacji obowiązku szkolnego na terenie innej gminy powinno określać kwestię dowozu tych dzieci do szkoły w tej gminie i rozliczania kosztów organizacji tego dowozu. Jest to jedyna sytuacja, w której gmina może żądać zwrotu kosztów za dowóz uczniów mieszkających w sąsiedniej gminie. Zatem jeśli dowóz dzieci z terenu gmin sąsiadujących odbywa się bez stosownego porozumienia, to nie ma podstaw prawnych do żądania zwrotu kosztów dowożenia dzieci do szkoły w tej gminie.

Podstawa prawna:

• 39, art. 127 ust. 14 ustawy z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1082 ze zm.) -
• 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r. poz. 559).