Projekt rozporządzenia w sprawie kwalifikacji do nauczania poszczególnych przedmiotów w szkole.

Ministerstwo Edukacji Narodowej opracowało projekt zmiany rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 roku w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (DzU z 2002 r., Nr 155, poz. 1288). Planowany czas wejścia w życie nowego rozporządzenia jest przewidziany na 14 dni po ukazaniu się go w Dzienniku Ustaw, z wyjątkiem § 10. rozporządzenia dotyczącego kwalifikacji do prowadzenia zajęć w zakresie udzielania pierwszej pomocy. Wejdzie on w życie 1 września 2009 roku.

Najbardziej istotną zmianą w projekcie rozporządzenia jest
odejście od możliwości udzielania tak zwanego zbliżenia na zasadzie pokrewieństwa przedmiotów, czyli możliwości nauczania przedmiotu, który nie pokrywa się z kierunkiem ukończonych studiów. W obecnym stanie prawnym takiego zbliżenia dokonywał dyrektor szkoły w chwili nawiązania z nauczycielem stosunku pracy. Jednakże zgodnie z § 28. projektu rozporządzenia nauczyciele, którym na podstawie obowiązujących obecnie przepisów dokonano wspomnianego zbliżenia, będą mogli nadal zajmować stanowisko nauczyciela w danym typie szkoły. Oznacza to, że nauczyciele, którzy mają ważny dokument, wydany przez uprawniony organ, stwierdzający o pokrewieństwie ukończonego kierunku studiów z nauczanym przedmiotem, będą mogli go nadal nauczać w tym typie szkoły. Zauważyć należy, że zmiany wymagań kwalifikacyjnych nie obejmą nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania, posiadających kwalifikacje według dotychczasowych przepisów. Zgodnie z § 27. projektu wspomniani nauczyciele zachowują nabyte uprawnienia do zajmowania stanowiska nauczyciela.

W projekcie rozporządzenia określa się, jakie kwalifikacje powinien mieć kandydat do zajmowania stanowiska nauczyciela w
liceach uzupełniających i technikach uzupełniających. Wymagane kwalifikacje to:

– tytuł magistra lub tytuł równorzędny, ukończone studia wyższe w zakresie nauczanego przedmiotu oraz przygotowanie pedagogiczne lub

– dyplom magisterski studiów wyższych (lub równorzędny) na dowolnym kierunku, przygotowanie pedagogiczne oraz ukończone studia podyplomowe w zakresie nauczanego przedmiotu.

W projekcie przewiduje się również podniesienie wymagań kwalifikacyjnych dla nauczycieli zatrudnionych w
zasadniczych szkołach zawodowych. Nauczyciele zatrudnieni w tego typu szkołach będą musieli legitymować się przynajmniej tytułem licencjata lub inżyniera na kierunku zgodnym z prowadzonymi zajęciami oraz mieć przygotowanie pedagogiczne.

Z kolei kwalifikacje potrzebne do zajmowania stanowiska nauczyciela
w przedszkolach i klasach I–III szkół podstawowych to:

– wykształcenie wyższe magisterskie lub wyższe zawodowe na kierunku pedagogika oraz specjalność przygotowująca do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym lub

– dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli w specjalności przygotowującej do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym.

Natomiast na stanowisko
wychowawcy w szkolnych schroniskach młodzieżowych jest wymagany:

– tytuł magistra (lub równorzędny) na dowolnym kierunku oraz przygotowanie pedagogiczne lub

– dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli.

W projekcie przewiduje się również podwyższenie kwalifikacji do zajmowania stanowiska nauczyciela w
przedszkolach i szkołach specjalnych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, a także w ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i nauki. Wymagane kwalifikacje to:

– tytuł magistra lub licencjata po ukończeniu studiów wyższych w zakresie oligofrenopedagogiki lub

– kwalifikacje do pracy w danym typie szkoły oraz ukończone studia podyplomowe lub kurs kwalifikacyjny z oligofrenopedagogiki bądź dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli w zakresie oligofrenopedagogiki.

W przepisach projektu rozporządzenia uregulowano również wymagania kwalifikacyjne do zajmowania stanowiska nauczyciela
w szkołach specjalnych przysposabiających do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, a także kwalifikacje nauczycieli niezbędne do prowadzenia zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, od momentu wykrycia niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki w szkole. W tego typu placówkach wymaga się od nauczycieli: ukończenia studiów wyższych magisterskich lub licencjackich, studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego z pedagogiki specjalnej lub przygotowania pedagogicznego w zakresie niepełnosprawności uczniów, z którymi nauczyciel ma pracować (§ 14. projektu rozporządzenia).

Natomiast jeżeli chodzi o
kwalifikacje niezbędne do prowadzenia zajęć wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, od momentu wykrycia niepełnosprawności do rozpoczęcia nauki w szkole, wymagany będzie:

– dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku psychologia lub

– tytuł licencjata lub magistra na kierunku pedagogika specjalna, przygotowanie pedagogiczne, a ponadto ukończenie studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju.

W paragrafach 15. i 16. projektu rozporządzenia uregulowano przepisy dotyczące wymagań kwalifikacyjnych w stosunku do
wychowawców w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych oraz młodzieżowych ośrodkach socjoterapii. Konieczne kwalifikacje to:

– dyplom magisterski lub licencjacki studiów w zakresie resocjalizacji lub socjoterapii, przygotowanie pedagogiczne lub

– dyplom ukończenia zakładu kształcenia nauczycieli lub świadectwo ukończenia studiów podyplomowych lub kursu kwalifikacyjnego w zakresie resocjalizacji lub socjoterapii oraz przygotowanie pedagogiczne.

W szkołach wchodzących w skład młodzieżowych ośrodków wychowawczych i młodzieżowych ośrodków socjoterapii wymagane są:

– kwalifikacje niezbędne do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły, a ponadto tytuł magistra lub licencjata na kierunku resocjalizacja lub socjoterapia lub

– ukończenie studiów podyplomowych, zakładu kształcenia nauczycieli lub kursu kwalifikacyjnego w zakresie resocjalizacji lub socjoterapii.

W projekcie rozporządzenia określono również wymagania kwalifikacyjne w stosunku do nauczycieli
psychologów – dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku psychologia w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom oraz przygotowanie pedagogiczne.

W przepisach projektu określono także wymagania niezbędne do zajmowania stanowiska
nauczyciela pedagoga. Potrzebnymi kwalifikacjami do pracy w zakładach kształcenia nauczycieli, placówkach doskonalenia nauczycieli, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, bibliotekach pedagogicznych, kolegiach pracowników służb społecznych, liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych, technikach, uzupełniających liceach ogólnokształcących, technikach uzupełniających, szkołach policealnych będą:

– dyplom ukończenia studiów magisterskich na kierunku pedagogika w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom oraz przygotowanie pedagogiczne lub

– dyplom ukończenia dowolnych studiów magisterskich, przygotowanie pedagogiczne oraz ukończone studia podyplomowe w zakresie prowadzonych zajęć.

W pozostałych typach szkół kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela pedagoga będzie miała osoba legitymująca się wspomnianym wyżej wykształceniem lub osoba mająca tytuł licencjata na kierunku pedagogika w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom i mająca przygotowanie pedagogiczne lub osoba mająca tytuł licencjata na dowolnym kierunku, ponadto mająca przygotowanie pedagogiczne i dyplom ukończenia studiów podyplomowych w zakresie prowadzonych zajęć.

Kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela
logopedy w zakładach kształcenia nauczycieli, placówkach doskonalenia nauczycieli, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, bibliotekach pedagogicznych, kolegiach pracowników służb społecznych, liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych, technikach, uzupełniających liceach ogólnokształcących, technikach uzupełniających, szkołach policealnych będzie miała osoba legitymująca się dyplomem ukończenia studiów magisterskich w zakresie logopedii i mająca przygotowanie pedagogiczne oraz tytuł magistra na dowolnym kierunku oraz dyplom ukończenia studiów podyplomowych w zakresie logopedii.

W pozostałych typach szkół stanowisko nauczyciela logopedy zajmować będzie mogła również osoba posiadająca dyplom licencjata w zakresie logopedii oraz przygotowanie pedagogiczne lub osoba mająca tytuł licencjata na dowolnym kierunku, przygotowanie pedagogiczne oraz ukończone studia podyplomowe w zakresie logopedii.

W § 22. projektu rozporządzenia zostały uregulowane przepisy dotyczące kwalifikacji wymaganych do zajmowania stanowiska nauczyciela
doradcy zawodowego. Potrzebne kwalifikacje w zakładach kształcenia nauczycieli, placówkach doskonalenia nauczycieli, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, bibliotekach pedagogicznych, kolegiach pracowników służb społecznych, liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych, technikach, uzupełniających liceach ogólnokształcących, technikach uzupełniających, szkołach policealnych to:

– dyplom ukończenia studiów magisterskich w zakresie doradztwa zawodowego oraz przygotowanie pedagogiczne,

– dyplom ukończenia dowolnego kierunku studiów, przygotowanie pedagogiczne oraz dyplom ukończenia studiów podyplomowych w zakresie doradztwa zawodowego.

W pozostałych typach szkół kwalifikacje do zajmowania stanowiska doradcy zawodowego będą miały również osoby, które mają tytuł licencjata w zakresie doradztwa zawodowego i przygotowanie pedagogiczne oraz tytuł licencjata na dowolnym kierunku, przygotowanie pedagogiczne oraz dyplom ukończenia studiów podyplomowych z zakresie doradztwa zawodowego.

Ważne zmiany w stosunku do obowiązującego stanu prawnego wprowadza § 24. projektu. Określa się w nim kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w
świetlicach szkolnych oraz nauczyciela wychowawcy w internacie. Potrzebne kwalifikacje to:

– tytuł magistra lub licencjata na kierunku pedagogika w specjalności odpowiadającej prowadzonym zajęciom oraz przygotowanie pedagogiczne lub

– studia podyplomowe z zakresu prowadzonych zajęć i przygotowanie pedagogiczne lub kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym typie szkoły, w której są prowadzone świetlica szkolna lub internat.

W projekcie rozporządzenia określa się też niezbędne kwalifikacje do prowadzenia zajęć edukacyjnych
w zakresie udzielania pierwszej pomocy w szkołach i placówkach działających w systemie oświaty. Kwalifikacje takie będzie miała osoba, która legitymuje się zaświadczeniem potwierdzającym przygotowanie do prowadzenia zajęć edukacyjnych w zakresie udzielania pierwszej pomocy.

Ponadto w załączniku do rozporządzenia znalazł się
wykaz świadectw znajomości języków obcych uznawanych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, aby można było potwierdzić kwalifikacje do nauczania danego języka obcego, a także aktualna lista egzaminów uznawanych przez MEN i potwierdzających odpowiednią znajomość języka obcego.

Adam Balicki – pracownik naukowy Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.