Zgodnie z artykułem 9 ust. 11 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674) listę ekspertów do spraw awansu zawodowego prowadzi minister edukacji narodowej (minister właściwy do spraw oświaty).

Osoba ubiegająca się o wpisanie na listę ekspertów musi spełnić wymagania zawarte w przepisie artykułu 9g ust. 11a Karty Nauczyciela:
– posiadać co najmniej wyższe wykształcenie magisterskie;
– być nauczycielem dyplomowanym;
– przepracować po uzyskaniu stopnia nauczyciela dyplomowanego co najmniej 3 lata i w tym czasie ukończyć z wynikiem pozytywnym szkolenie dla kandydatów na ekspertów zorganizowane przez publiczną placówkę doskonalenia nauczycieli (zgodnie z art. 5 ust. 3b pkt 1 lit. b ustawy o systemie oświaty, tj. publiczną placówkę doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, założoną i prowadzoną przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania). Ze szkolenia zwolnione są osoby, które posiadają stopień naukowy doktora i są nauczycielami akademickimi zatrudnionymi w szkole wyższej, kształcącej nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych (zgodnie z art. 1 ust. 1 i 1a Karty Nauczyciela);
– posiadać co najmniej 10-letni staż pracy pedagogicznej, psychologicznej, naukowo-dydaktycznej albo artystycznej;
– spełniać jeden z 4 warunków:
a) być nauczycielem akademickim zatrudnionym w szkole wyższej, kształcącej nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych (wskazanych w art. 1 ust. 1 i 1a Karty Nauczyciela),
b) być nauczycielem zatrudnionym w przedszkolu, szkole, placówce lub innej jednostce organizacyjnej wskazanej w art. 1 Karty Nauczyciela,
c) być konsultantem współpracującym z Centrum Edukacji Artystycznej,
d) być wychowawcą, pedagogiem lub psychologiem zatrudnionym w publicznej placówce opiekuńczo-wychowawczej lub publicznym ośrodku adopcyjno-opiekuńczym,
– spełniać następujące warunki (zgodnie z art. 10 ust 5 pkt. 1–4 KN): posiadać obywatelstwo polskie, z tym, że wymóg ten nie dotyczy obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu – EFTA – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym; mieć pełną zdolność do czynności prawnych i korzystać z praw publicznych; nie toczy się przeciwko kandydatowi postępowanie karne lub dyscyplinarne, lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie; kandydat nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie;
– nie być karanym karą dyscyplinarną;
– uzyskać rekomendację, zawierającą opis dorobku zawodowego nauczyciela lub nauczyciela akademickiego, wydaną przez instytucję lub stowarzyszenie działające w systemie oświaty i wychowania, szkolnictwa wyższego i nauki lub na ich rzecz albo nauczycielski związek zawodowy, a w przypadku nauczycieli zatrudnionych w publicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych i ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych – pisemną opinię wraz z uzasadnieniem wystawioną przez instytucję lub stowarzyszenie działające w systemie pomocy społecznej albo nauczycielski związek zawodowy.

W przypadku osoby będącej konsultantem współpracującym z Centrum Edukacji Artystycznej wpis na listę ekspertów następuje po akceptacji ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Natomiast w przypadku osoby, która jest wychowawcą, pedagogiem lub psychologiem zatrudnionym w publicznej placówce opiekuńczo-wychowawczej lub publicznym ośrodku adopcyjno-opiekuńczym taki wpis następuje po uzyskaniu akceptacji przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Zgodnie z art. 11d Karty Nauczyciela
wpis na listę ekspertów, jak również odmowa takiego wpisu oraz skreślenie następuje w drodze decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Artykuł 11c Karty Nauczyciela reguluje
kwestie związane ze skreśleniem z listy ekspertów. Ma to miejsce:
– na wniosek eksperta;
– na umotywowany wniosek organu powołującego komisję egzaminacyjną lub kwalifikacyjną albo organu sprawującego nadzór pelagiczny w przypadku: dwukrotnego nieusprawiedliwionego nieuczestniczenia w pracach komisji egzaminacyjnej lub kwalifikacyjnej, w skład której ekspert został powołany; nieprzestrzegania przepisów dotyczących postępowania egzaminacyjnego lub kwalifikacyjnego;
– w razie niespełniania warunków wskazanych w ust. 11a pkt 5 i 6 Karty Nauczyciela;
– w razie prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną;
– w razie dokonania wpisu z naruszeniem prawa.

Wymagana dokumentacja niezbędna do wpisania na listę ekspertów, jak też program szkolenia zostały zawarte w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 maja 2005 roku w sprawie ramowego programu szkolenia kandydatów na ekspertów wchodzących w skład komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień zawodowy, sposobu prowadzenia listy ekspertów oraz trybu wpisywania i skreślania ekspertów z listy (DzU nr 104, poz. 873).

Zgodnie z przywołaną regulacją
wniosek o wpis na listę ekspertów powinien zawierać:

– imię lub imiona i nazwisko,
– miejsce pracy i zajmowane stanowisko,
– adres zamieszkania,
– adres do korespondencji,
– numer telefonu,
– adres poczty elektronicznej.

Ponadto
do wniosku należy dołączyć:

– poświadczone kopie dokumentów potwierdzających kwalifikacje zawodowe,
– poświadczoną kopię aktu nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego,
– poświadczone kopie dokumentów potwierdzających posiadanie stażu pracy, zgodnie z art. 9g ust. 11a pkt 3 i 4 Karty Nauczyciela,
– zaświadczenie potwierdzające ukończenie szkolenia dla kandydatów na ekspertów,
– poświadczone kopie dokumentów potwierdzających spełnienie jednego z warunków, o których mowa w art. 9g ust. 11a pkt 5 Karty Nauczyciela,
– oświadczenie o spełnieniu warunków, o których mowa w art. 10 ust. 5 pkt 1–4 Karty Nauczyciela,
– oświadczenie o spełnieniu warunku, o którym mowa w art. 9g ust. 11a pkt 7 Karty Nauczyciela,
– rekomendację lub opinię, zgodnie z art. 9g ust. 11a pkt 8 Karty Nauczyciela,
– oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych zgodnie z Ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (DzU z 2002 r. nr 101, poz. 926, z późn. zm.).

Wniosek należy złożyć do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (Ministra Edukacji Narodowej). W przypadku zmiany danych ekspert zobowiązany jest do poinformowania o tym wspomnianego ministra.
Lista ekspertów prowadzona jest w formie elektronicznej bazy danych.

Ramowy plan szkolenia dla ekspertów zawarty jest w załączniku do przywołanego rozporządzenia. Zgodnie z nim
szkolenie składa się z dwóch części. Pierwsza część odbywa się w formie samokształcenia w kształceniu na odległość i kończy się egzaminem testowym. Druga natomiast obejmuje zajęcia realizowane w formie bezpośredniej i również kończy ją egzamin testowy.

Ramowe treści nauczania podczas wspomnianego szkolenia obejmują:

– rolę eksperta (kontekst społeczny i cele jego pracy, zakres i granice autonomii, prawne usytuowanie eksperta w komisji egzaminacyjnej i kwalifikacyjnej, edukacyjny kontekst pracy eksperta w komisji),
– prawo w pracy eksperta (źródła prawa w RP, kontekst społeczny zmian w prawie dotyczącym systemu oświaty, prawo szkolne, podstawy prawne systemu awansu zawodowego nauczyciela),
– zespołowy charakter pracy eksperta (komisja egzaminacyjna i kwalifikacyjna jako zespół zadaniowy, decyzje indywidualne i grupowe w komisji),
– egzamin i rozmowa przeprowadzana przez komisje (psychologiczne aspekty sytuacji egzaminacyjnej, rozmowa jako rodzaj interakcji, przebieg egzaminu i rozmowy, formułowanie i zadawanie pytań, rola eksperta w przeprowadzaniu egzaminu i rozmowy),
– ocenianie dorobku zawodowego nauczyciela (rozwój zawodowy nauczyciela, dorobek zawodowy nauczyciela, psychologiczne aspekty oceniania, ocena spełniania wymagań zgodnych z rozporządzeniem dotyczącym awansu zawodowego, kryteria oceny spełniania wymagań, uzasadnienie oceny spełniania wymagań),
– warsztat pracy eksperta (pojęcie warsztatu pracy, elementy warsztatu pracy eksperta, refleksja nad własnym warsztatem pracy, projektowanie własnego rozwoju),
– etyczne aspekty pracy eksperta (funkcje etyki, normy etyczne w pracy eksperta, konflikty moralne eksperta i sposoby radzenia sobie z nimi.

Szkolenie obejmuje minimum 60 godzin: 18,5 godziny stanowi szkolenie na odległość, a 41,5 ćwiczenia w formie bezpośredniej.

Adam Balicki – pracownik naukowy Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.