PYTANIE

Mam dwoje dzieci i zgodnie z prawem przysługują mi dwa dni urlopu opieki nad zdrowym dzieckiem.

Pracuję w dwóch szkołach w różnych gminach; w jednej mam 11 godzin, a w drugiej 12. W ubiegłym roku dyrektor jednej ze szkół poinformowała mnie, że owszem mam prawo do takiego urlopu, ale tylko w jednej szkole. Jako że codziennie mam lekcje w obu szkołach, nie mogę mieć dnia wolnego, biorąc opiekę. Muszę np. uczyć rano w szkole X dwie godziny, a potem w szkole Y mam dzień wolny od pracy. Według mnie jest to niezgodne z prawem, ale dyrektor twierdzi inaczej. Kto ma rację?

ODPOWIEDŹ

Kwestie związane ze zwolnieniem od pracy w celu opieki nad dzieckiem reguluje artykuł 188 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (DzU z 1998 r., nr 21, poz. 94 z późn. zm.). Przepis ten stanowi, że
pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Prawo do wspomnianych dwóch dni wolnych nabywa się zawsze z dniem 1 stycznia kolejnego roku kalendarzowego, aż do momentu ukończenia przez dziecko 14 lat.
Podstawą do udzielenia przez pracodawcę wspomnianych 2 wolnych dni jest oświadczenie złożone przez pracownika o wychowywaniu dziecka do 14 roku życia. Oświadczenie takie składane jest w chwili nawiązania stosunku pracy lub po urodzeniu dziecka. Należy podkreślić, że pracodawca nie ma praktycznie możliwości weryfikacji wspomnianego oświadczenia. Zgodnie z artykułem 189 (1) kodeksu pracy z powyższego uprawnienia może skorzystać tylko jeden z rodziców. W przypadku niewykorzystania powyższego uprawnienia w roku kalendarzowym dni wolne przepadają (nie można ich kumulować z lat poprzednich).
Prawo do 2 dni wolnych w roku przeznaczonych na opiekę nad dzieckiem jest uprawnieniem pracownika, a więc pracodawca nie może odmówić udzielenia wspomnianego zwolnienia.
Należy jednak uzgodnić z nim jego termin (tak jak termin urlopu wypoczynkowego). Wynika z tego, że pracodawca nie może w ogóle odmówić udzielenia wspomnianych 2 wolnych dni w roku, jednakże może nie zgodzić się na wykorzystanie ich w konkretnym terminie (np. z powodu braku obsady zakładu w danym dniu).

W przypadku zatrudnienia w dwóch miejscach pracy sprawa prawa do korzystania z uprawnienia zawartego art. 188 kodeksu pracy nie jest jednoznacznie rozstrzygnięta. Jednakże
zgodnie z zasadą, że uprawnienie wynika z każdego stosunku pracy wydaje się, że pracownik będzie miał prawo skorzystania z 2 dni wolnych w roku u każdego pracodawcy (z każdego stosunku pracy). Przemawia również za tym fakt, że podstawą udzielania 2 wolnych dni w roku na opiekę nad dzieckiem do lat 14 jest wspomniane wcześniej oświadczenie pracownika o chęci korzystania z tego uprawnienia składane u pracodawcy. Jak już zostało wspomniane pracodawca nie ma praktycznie możliwości ani prawa weryfikacji oświadczenia pracownika, jak również odmówienia udzielenia wspomnianych 2 dni wolnych, jeżeli pracownik złoży mu wspomniane oświadczenie.

W Pani wypadku, jeżeli chce Pani skorzystać z przysługującego uprawnienia wynikającego z artykułu 188 kodeksu pracy w dwóch szkołach, powinna Pani złożyć wspomniane oświadczenie w obu miejscach pracy. Po złożeniu takiego oświadczenia żaden z pracodawców nie będzie mógł odmówić Pani uprawnienia wynikającego z artykułu 188 kodeksu pracy. Moim zdaniem nie ma powodów, aby łączyć oba stosunki pracy (z jednej i z drugiej szkoły), a więc z każdego z nich przysługuje Pani uprawnienie do wspomnianych 2 wolnych dni w roku. Oddzielną kwestią jest termin wolnych dni. W tym wypadku możliwa jest sytuacja, że będzie Pani korzystała z dnia wolnego w jednej szkole, a w drugiej będzie Pani musiała pracować. Jeżeli jednak chciałaby Pani skorzystać z przysługujących Pani dni wolnych w tym samym czasie w obu szkołach, to musi Pani taki termin ustalać oddzielnie w każdej z nich.

Należy jednak wspomnieć, że można spotkać się z odmienną interpretacją artykułu 188 kodeksu pracy, zgodnie z którą pracownik może skorzystać tylko z 2 wolnych dni na opiekę nad dzieckiem, niezależnie od ilości stosunków pracy.

Adam Balicki – pracownik naukowy Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.