PYTANIE

Kiedy nauczyciel może skorzystać z urlopu?

ODPOWIEDŹ

O urlopach nauczycielskich stanowią przepisy ustawy – Karta Nauczyciela.

1. Urlopy wypoczynkowe

Wymiar urlopu wypoczynkowego nauczyciela zależy od miejsca zatrudnienia.
Nauczycielom zatrudnionym w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania (art. 64 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela). W myśl art. 64 ust.2 – Karta Nauczyciela dyrektor szkoły może zobowiązać nauczyciela, który korzysta z ferii, do wykonywania w tym czasie takich czynności jak przeprowadzanie egzaminów, prace związane z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego, opracowanie szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenie w doskonaleniu zawodowym. Te czynności nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż 7 dni. W każdym razie w ramach ustalonego w ust. 1 wymiaru urlopu wypoczynkowego nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego co najmniej czterotygodniowego urlopu wypoczynkowego (art. 64 ust. 4 ustawy).

Z kolei
nauczycielowi świadczącemu pracę w placówce nieferyjnej, tzn. takiej, w której nie przewidziano ferii szkolnych,
przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów na dany rok kalendarzowy (art. 64 ust. 3 Karty Nauczyciela).

Jeżeli nauczyciel nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego w całości lub części w okresie ferii szkolnych z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby, urlopu macierzyńskiego, odbywania ćwiczeń wojskowych lub krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego,
to przysługuje mu urlop w czasie roku szkolnego, w wymiarze uzupełniającym do 8 tygodni (art. 66 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela).

2. Urlop dla poratowania zdrowia

Urlop dla poratowania zdrowia został uregulowany w art. 73 ustawy – Karta Nauczyciela. Zgodnie z ust.1 tego przepisu
nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole
dyrektor szkoły udziela urlopu dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia,
w wymiarze nieprzekraczającym jednorazowo roku. Szczegółowe warunki udzielania tego urlopu zostały uregulowane w dalszych ustępach tego przepisu.

W okresie przebywania na urlopie dla poratowania zdrowia nauczyciel nie może nawiązać stosunku pracy lub podjąć innej działalności zarobkowej. W przypadku stwierdzenia, że w okresie urlopu dla poratowania zdrowia nauczyciel podejmuje inny stosunek pracy lub inną działalność zarobkową, dyrektor szkoły odwoła nauczyciela z urlopu, określając termin, w którym nauczyciel jest obowiązany do powrotu do pracy (art. 73 ust. 7 ustawy – Karta Nauczyciela).

W związku z powyższym rodzi się pytanie, czy nauczyciel w okresie trwania urlopu dla poratowania zdrowia może przystąpić do konkursu na stanowisko dyrektora szkoły. Przepis art. 73 ust. 7 ustawy zakazuje jedynie podejmowanie w tym czasie przez nauczyciela innego stosunku pracy lub innej działalności zarobkowej.
Nie zabrania zaś samego uczestniczenia przez niego w konkursie na stanowisko dyrektora. Także i wymóg przewidziany w regulaminie konkursu, aby osoba ubiegająca się o to stanowisko przedłożyła zaświadczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji kierowniczej, nie stoi w sprzeczności z regulacją zawartą w przywołanym przepisie. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której stan zdrowia osoby korzystającej z tego urlopu nie będzie pozwalał jej ubiegać się o to stanowisko.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lutego 1988 r. III PZP 4/88, LEX nr 55402 zajął się relacją urlopu wypoczynkowego i urlopu dla poratowania zdrowia. Wyraził w nim pogląd, że cele urlopu wypoczynkowego i zdrowotnego są w rzeczywistości zbieżne: regeneracja sił pracownika.
Nie można z dwóch urlopów korzystać w tym samym czasie. Jeżeli nauczyciel w okresie, w którym powinien być mu udzielony urlop wypoczynkowy, korzystał z urlopu dla poratowania zdrowia, prawo do urlopu wypoczynkowego zostało skonsumowane przez wykorzystanie urlopu zdrowotnego. Zatem w świetle tego orzeczenia brak podstaw do przyznania urlopu wypoczynkowego nauczycielowi, który w okresie ferii szkolnych korzystał z płatnego urlopu dla poratowania zdrowia.

3. Urlop na żądanie

Urlop na żądanie został uregulowany w art. 167(2) kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego określonym
nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Ten urlop jest szczególnym sposobem wykorzystania nie więcej niż 4 dni spośród przysługującego pracownikowi w danym roku kalendarzowym urlopu wypoczynkowego.
Pracownik może wykorzystać urlop na żądanie tylko wówczas, gdy nabył już prawo do urlopu wypoczynkowego i tego urlopu jeszcze w całości nie wykorzystał. Żądanie może być złożone przez pracownika ustnie, pisemnie, za pomocą poczty elektronicznej, telefonu lub faksu. Nie musi on uzyskać zgody pracodawcy na sam fakt wykorzystania tego urlopu. Musi jedynie poinformować pracodawcę o wykorzystaniu tego urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. Przysługujące 4 dni urlopu wypoczynkowego na żądanie pracownik może wykorzystać jednorazowo w całości (4 kolejne dni robocze) lub częściami.

Należy jednak pamiętać, że w szkołach, w których organizacji są przewidziane ferie, urlop wypoczynkowy przysługuje nauczycielowi w czasie tych ferii i w wymiarze odpowiadającym temu okresowi. Ze względu więc na fakt niemożności wykorzystania urlopu w innym terminie niż ustawowy, nieuzasadnione wydaje się prawo do skorzystania przez nauczyciela z prawa dotyczącego korzystania z urlopu na żądanie.
W istocie zatem przepis art. 167(2) kodeksu pracy będzie dotyczył tylko nauczycieli zatrudnionych w tzw. szkołach nieferyjnych.

Nauczycielowi niezależnie od tego, czy jest zatrudniony w szkole feryjnej, będzie przysługiwało jednak prawo do zwolnienia od pracy na 2 dni z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, jeżeli wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat (art. 188 kodeksu pracy).

Stanisław Masłowski – nauczyciel konsultant Kujawsko-Pomorskiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Bydgoszczy