Przepisy prawne regulujące awans zawodowy nauczycieli
Odpowiada
10.01.2008
Jakie przepisy prawa regulują awans zawodowy nauczycieli? Proszę o wskazanie ogólnego kontekstu, w jakim należy postrzegać przepisy, które go regulują.
Przepisy prawne regulujące awans zawodowy:
Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela – art. 9a–9i (rozdział 3a Karty Nauczyciela),
Rozporządzenie z dnia 1 grudnia 2004 roku
w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli z późniejszymi zmianami,
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego – dalej KPA,
Rozporządzenie MENiS z dnia 31 maja 2005 roku w sprawie ramowego programu szkolenia kandydatów na ekspertów wchodzących w skład komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych.
Karta Nauczyciela określa:
formę prawną aktu nadania stopnia awansu zawodowego nauczycieli (decyzja administracyjna),
warunki i ramową procedurę uzyskiwania stopni awansu,
szczególny tryb nadzoru nad prawidłowością postępowań kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych.
Nadto Karta Nauczyciela odsyła do przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w sprawie wydawania decyzji o awansie zawodowym nauczycieli oraz do przepisów rozporządzeń w kwestiach szczegółowych regulacji dotyczących postępowania egzaminacyjnego i kwalifikacyjnego.
Kodeks postępowania administracyjnego określa:
zasady ogólne, według których powinna przebiegać procedura wydawania decyzji administracyjnej (praworządność, poszanowanie interesów i praw strony, zwiększanie zaufania obywateli do organów państwa),
sposób, w jaki wydaje się decyzję administracyjną,
zasady zaskarżania decyzji do organów wyższego stopnia,
składanie i rozpatrywanie skarg i wniosków (także na pracę komisji).
Rozporządzenie w sprawie awansu określa:
zasady pracy komisji, w tym ogólne kryteria oceny spełnienia przez nauczyciela wymagań niezbędnych do uzyskania poszczególnych stopni awansu oraz zasady prowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej lub egzaminu,
zasady podejmowania rozstrzygnięć oraz protokołowania prac komisji,
wzory podstawowych zaświadczeń wydawanych przez komisję (zaświadczenie o uzyskaniu akceptacji komisji kwalifikacyjnej o zdaniu egzaminu przed komisją egzaminacyjną).
Rozporządzenie w sprawie ekspertów określa:
· ramowy program szkolenia kandydatów na ekspertów,
· tryb wpisywania nauczycieli na listę ekspertów wchodzących w skład komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy, prowadzoną przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,
· sposób prowadzenia listy ekspertów,
· tryb skreślania z listy ekspertów.
Cele i założenia awansu
Nową koncepcję statusu zawodowego nauczycieli wprowadzono w 2000 roku jako integralny element reformy edukacji. Ten system ma skłaniać nauczycieli do permanentnego podwyższania kwalifikacji i doskonalenia procesu dydaktyczno-wychowawczego, a także prowadzić do wzrostu prestiżu zawodowego nauczycieli.
Ścieżka awansu zawodowego umożliwia najlepszym nauczycielom uzyskanie najwyższego stopnia awansu po 10 latach od chwili podjęcia pracy w szkole.
Czterostopniowa ścieżka awansu
Z dniem podjęcia pracy w szkole nauczyciel z mocy prawa uzyskuje stopień nauczyciela stażysty i obligatoryjnie rozpoczyna
9-miesięczny staż na stopień nauczyciela kontraktowego.
Jeżeli uzyska pozytywną ocenę dorobku zawodowego za okres stażu oraz akceptację komisji po rozmowie kwalifikacyjnej, dyrektor nadaje mu stopień nauczyciela kontraktowego
po roku pracy w szkole – chodzi oczywiście o rok szkolny.
Po przepracowaniu kolejnych 2 lat w szkole jako nauczyciel kontraktowy może (ale nie musi) rozpocząć staż w wymiarze
2 lat i 9 miesięcy na stopień nauczyciela mianowanego. Jeżeli uzyska pozytywną ocenę dorobku zawodowego za okres stażu oraz zda egzamin przed komisją egzaminacyjną, organ prowadzący szkołę nadaje mu stopień nauczyciela mianowanego
po 6 latach pracy w szkole.
Po przepracowaniu kolejnego roku w szkole jako nauczyciel mianowany może (ale nie musi) rozpocząć staż w wymiarze
2 lat i 9 miesięcy na stopień nauczyciela dyplomowanego. Jeżeli uzyska pozytywną ocenę dorobku zawodowego za okres stażu oraz akceptację komisji kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego i rozmowie, organ sprawujący nadzór pedagogiczny nadaje mu stopień nauczyciela dyplomowanego
po 10 latach pracy w szkole.
Uwaga!
Stopień nauczyciela stażysty otrzymuje się z dniem podjęcia pracy w szkole i obligatoryjnie od razu rozpoczyna się 9-miesięczny staż na nauczyciela kontraktowego. Nauczyciel samodzielnie decyduje o tym, czy i kiedy rozpocznie staż na stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, ponieważ ubieganie się o te stopnie nie jest obligatoryjne.
Stopień awansu
Staż pracy nauczyciela
Organ nadający stopień awansu
Rodzaj postępowania
Stażysta
0–1
–
z mocy prawa
Kontraktowy
1–6
dyrektor szkoły
postępowanie kwalifikacyjne
Mianowany
6–10
organ prowadzący
postępowanie egzaminacyjne
Dyplomowany
10
organ sprawujący nadzór pedagogiczny
postępowanie kwalifikacyjne
Bodźce zachęcające do zdobywania stopni awansu
• Uzyskaniu kolejnego stopnia awansu towarzyszy wzrost wynagrodzenia.
• Po uzyskaniu stopnia nauczyciela mianowanego jest możliwa stabilizacja zawodowa, gwarantowana stałością stosunku pracy (zatrudnienie na podstawie mianowania).
• Dopiero dla nauczycieli mianowanych i dyplomowanych dostępne są także niektóre stanowiska i funkcje w systemie oświaty (stanowisko dyrektora, wizytatora, konsultanta, doradcy metodycznego, eksperta ds. awansu zawodowego).
Powiązania ścieżki awansu z zasadami zatrudnienia
Ustawodawca oddzielił stopień awansu zawodowego nauczyciela od nawiązania stosunku pracy. Stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje pracodawca, a stopnie awansu zawodowego z wyjątkiem stopnia nauczyciela kontraktowego nadają organy zewnętrzne w stosunku do szkoły. Stopień nauczyciela stażysty uzyskuje się z mocy prawa z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole. Stopnie awansu zawodowego mają charakter w pewnej mierze zbliżony do stopni specjalizacji zawodowej (nowelizacja Karty Nauczyciela z 2000 roku zniosła możliwość uzyskiwania stopni specjalizacji, a dla nauczycieli posiadających stopnie wprowadziła ułatwienie w uzyskiwaniu najwyższego stopnia – nauczyciela dyplomowanego w postaci skrócenia wymaganego stażu). Zgodnie z art. 11 Karty Nauczyciela dyrektor szkoły nawiązuje z nauczycielem posiadającym wymagane kwalifikacje stosunek pracy odpowiednio na podstawie umowy o pracę mianowania w zależności od posiadanego stopnia awansu zawodowego.
Stopień awansu zawodowego
Nawiązanie stosunku pracy
Stażysta
Nauczyciel stażysta podejmujący pracę w szkole zostaje zatrudniony na podstawie
umowy o pracę
na czas określony na okres jednego roku
szkolnego, jeżeli posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska. W tym okresie jest zobligowany odbyć staż i uzyskać stopień nauczyciela kontraktowego.
Kontraktowy
Nauczyciela kontraktowego
posiadającego kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska zatrudnia się na podstawie
umowy o pracę na czas nieokreślony.
Mianowany
Nauczyciela mianowanego posiadającego kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska zatrudnia się
na podstawie mianowania, jeżeli jest możliwość zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć
na czas nieokreślony.
Dyplomowany
Nauczyciela dyplomowanego posiadającego kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska zatrudnia się
na podstawie mianowania, jeżeli jest możliwość zatrudnienia w pełnym wymiarze zajęć
na czas nieokreślony.
Uwaga!
Wyjątki od tych zasad są możliwe wyłącznie w sytuacjach szczególnych, wynikających z organizacji nauczania lub z zastępstwa za nieobecnego nauczyciela. W takich wypadkach, niezależnie od posiadanego stopnia awansu, nauczyciel może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę w pełnym lub niepełnym wymiarze zajęć na czas określony.
Zapamiętaj!
Awans na poszczególne stopnie wiąże się z nabywaniem nowych umiejętności.
Uzyskanie szczebla nauczyciela kontraktowego wymaga podstawowej znajomości szkoły, sposobów kształcenia itp. – podnoszenia jakości działań na poziomie indywidualnego nauczyciela.
Aby stać się nauczycielem mianowanym, jest potrzebna wiedza o systemie oświaty i takie działania, które pozwalają podnosić jakość szkoły jako instytucji.
Stopień nauczyciela dyplomowanego otrzyma nauczyciel, którego działania przekraczają ramy szkoły i prowadzą do zmian w systemie edukacji.
Stopień awansu jest nadawany nauczycielowi
na stałe (zawsze jest możliwe uzyskanie stopnia wyższego aż do dyplomowanego). Przepisy nie przewidują utraty stopnia awansu zawodowego nawet w trybie odpowiedzialności dyscyplinarnej.
Przewidziany w art. 9i Karty Nauczyciela tytuł profesora oświaty jest wyłącznie tytułem honorowym. Może być nadany nauczycielowi dyplomowanemu i nie zmienia to stopnia awansu posiadanego przez nauczyciela. Warunki nadania tytułu honorowego:
nauczyciel dyplomowany,
staż pracy – co najmniej 20 lat, w tym co najmniej 10 lat jako nauczyciel dyplomowany,
znaczący i uznany dorobek zawodowy.
Wniosek o nadanie tytułu składa organ sprawujący nadzór pedagogiczny do Kapituły ds. Profesorów Oświaty, a następnie na wniosek Kapituły tytuł nadaje minister właściwy ds. oświaty i wychowania. Pamiętajmy, że uzyskanie honorowego tytułu Profesora Oświaty wiąże się z jednorazową gratyfikacją pieniężną w wysokości 6-miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia zasadniczego (art. 31 Karty Nauczyciela).
Lucyna Gromiec – Konsultant w Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej Oświaty i Doradztwa Metodycznego Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, prowadzi szkolenia dla kierowniczej kadry oświatowej, rad pedagogicznych, nauczycieli oraz wychowawców, współautorka projektu edukacji prawnej społeczności szkolnej, nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole Administracji Publicznej, ekonomista.
Brak komentarzy