Pytanie:

Jakie dokumenty musi posiadać szkoła podstawowa w wypadku kiedy matka pracuje za granicą, a dzieci mieszkają z babcią i są pod jej opieką? Sąd odesłał matkę do notariusza, aby sporządził powierzenie opieki babci, notariusz zaś powołuje się na Kodeks postępowania administracyjnego – babcia jako najbliższy członek rodziny zamieszkujący z dziećmi posiada pełnomocnictwo.

Odpowiedź:

W mojej ocenie babcia jest tylko opiekunem faktycznym dziecka, natomiast najprawdopodobniej nie posiada prawa do opieki prawnej nad dzieckiem, które przysługuje wyłącznie rodzicowi. W pytaniu nie ma mowy o drugim rodzicu, zakładam więc, że jest on pozbawiony praw rodzicielskich, bowiem oczywiste jest, że władza rodzicielska co do zasady przysługuje obojgu rodzicom. Z całą pewnością nie jest dopuszczalne przekazanie opieki prawnej nad dzieckiem w drodze pełnomocnictwa notarialnego – ustanowienie takiej opieki musi się odbyć na drodze sądowej, przy czym sąd może działać z urzędu bądź na wniosek.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (DzU z 2015 r., poz. 583, ze zm.) nie wspomina o pełnomocnictwie do wykonywania władzy rodzicielskiej, w ramach której uprawnienia są przecież jednocześnie obowiązkami, a jej istotą jest ochrona i dobro dziecka. Oczywiście może się zdarzyć tak, że rodzic dziecka przez jakiś czas nie może sprawować władzy rodzicielskiej w związku z długotrwałym pobytem za granicą lub w więzieniu. W takim wypadku bierze się pod uwagę art. 110 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym w razie przemijającej przeszkody w wykonywaniu władzy rodzicielskiej sąd opiekuńczy może orzec jej zawieszenie. Zawieszenie będzie uchylone, gdy jego przyczyna ustanie. Dopiero zawieszenie władzy rodzicielskiej powoduje konieczność ustanowienia przez sąd opieki dla dziecka.

Nie zawsze jest tak, że rodzic wystąpi przed długotrwałym wyjazdem zagranicznym do sądu rodzinnego o zawieszenie władzy rodzicielskiej i wyznaczenie (wskazanie) opiekuna. Dlatego warto zauważyć, że zgodnie z art. 572 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (DzU z 2014 r., poz. 101, ze zm.) każdy (w tym przede wszystkim szkoła), komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu, jest obowiązany zawiadomić o nim sąd opiekuńczy (rodzinny). W razie jakichkolwiek wątpliwości szkoła powinna wykazać inicjatywę w tym kierunku, składając do sądu stosowne zawiadomienie. W skrajnych wypadkach wyjazd za granicę i brak zapewnienia na ten czas odpowiedniej opieki nad dzieckiem może być uznany przez sąd opiekuńczy za rodzaj nadużycia władzy rodzicielskiej i wtedy sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, równocześnie przyznając dziecku opiekuna prawnego.