Coraz częstsze wyjazdy Polaków za granicę i ich powroty do kraju po kilkuletniej emigracji spowodowały konieczność otwarcia naszego prawa i systemu oświatowego dla powracających.

Celem tych działań powinno być ułatwienie dostosowania się dzieci do nowych warunków pracy w szkole oraz innych wymagań edukacyjnych.

Problemy dzieci powracających z rodzicami z emigracji, ich trudności związane z powrotem do szkoły:

1) Zmiany w polskim prawie oświatowym dotyczące obowiązku szkolnego.

2) Dokumenty, które muszą dostarczyć rodzice, żeby dziecko zostało przyjęte do szkoły.

3) Uznawalność świadectw.

4) Decyzja o przyjęciu do szkoły dziecka powracającego z zagranicy.

5) Przystosowanie się dziecka do nowych wymagań i warunków uczenia się.

Zmiany w prawie dotyczące obowiązku szkolnego

Ważna z punktu widzenia dzieci wchodzących do systemu edukacyjnego jest informacja dotycząca zmiany obowiązku szkolnego od 1 września 2009 r. zapisana w art. 12 Ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (DzU z 2009 r. nr 56, poz. 458):

„Art. 12 ust. 1. W latach szkolnych 2009/2010–2011/2012, na wniosek rodziców,
obowiązkiem szkolnym może być objęte dziecko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat.

2. Dyrektor publicznej szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, może przyjąć do szkoły dziecko, o którym mowa w ust. 1, jeżeli pozwalają na to warunki organizacyjne szkoły, a dziecko było objęte wychowaniem przedszkolnym w roku szkolnym poprzedzającym rok szkolny, w którym ma rozpocząć naukę w szkole podstawowej. Wymogu objęcia wychowaniem przedszkolnym nie stosuje się w przypadku gdy dziecko posiada pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o możliwości rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego.”.

Dokumenty, które muszą dostarczyć rodzice, żeby dziecko zostało przyjęte do szkoły

Rodzice dziecka, które wróciło z emigracji, wystąpić muszą do dyrektora szkoły z podaniem o przyjęcie dziecka do szkoły. Jeśli dziecko objęte było wcześniej obowiązkiem szkolnym, do podania powinny być dołączone świadectwo (zaświadczenia) wydane przez szkołę za granicą i ostatnie świadectwo szkolne wydane w Polsce. Świadectwa te będą podstawą do ustalenia sumy lat nauki szkolnej ucznia i określenia klasy, do której dziecko powinno uczęszczać. Warto podkreślić, że w przypadku uczniów powracających z zagranicy i przyjmowanych do szkół ponadgimnazjalnych nie stosuje się obowiązujących zasad rekrutacji.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (DzU nr 26, poz. 232 z późn. zm.):

„§ 19 ust. 1 pkt 3. Do klasy programowo wyższej (na semestr programowo wyższy) w szkole podstawowej, gimnazjum oraz szkole ponadgimnazjalnej przyjmuje się ucznia na podstawie świadectwa (zaświadczenia) wydanego przez szkołę za granicą i ostatniego świadectwa szkolnego wydanego w Polsce, na podstawie sumy lat nauki szkolnej ucznia.”.

Uznawalność świadectw

Ważną kwestią jest uznawalność świadectw uzyskanych za granicą. Mogą być one, na mocy umów międzynarodowych, uznawane za równorzędne ze świadectwami polskimi albo w wypadku braku odpowiednich umów podlegać nostryfikacji (art. 93 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z późn. zm.). Wykaz umów, o których mowa, jest dostępny na stronie internetowej Biura Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej (www.buwiwm.edu.pl).

Zgodnie z § 2
Rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 kwietnia 2006 r. w sprawie nostryfikacji świadectw szkolnych i świadectw maturalnych uzyskanych za granicą (DzU nr 63, poz. 443) nostryfikacji świadectw szkolnych i świadectw maturalnych dokonuje kurator oświaty. Rozporządzenie to określa warunki i tryb nostryfikacji świadectw szkolnych i świadectw maturalnych uzyskanych za granicą oraz rodzaje świadectw szkolnych i świadectw maturalnych uzyskanych za granicą, które uznaje się za równorzędne ze świadectwami określonymi w ustawie o systemie oświaty, bez obowiązku przeprowadzania nostryfikacji.

Należy zwrócić uwagę, że określone w rozporządzeniu warunki nostryfikacji świadectw dotyczą lat nauki dziecka oraz zajęć edukacyjnych realizowanych w szkole za granicą. Jeśli nie zostały one spełnione, świadectwo ukończenia szkoły za granicą uznaje się za równorzędne świadectwu ukończenia odpowiedniej polskiej szkoły publicznej po zdaniu, określonych przez organ nostryfikacyjny – czyli kuratorium oświaty, egzaminów z zajęć edukacyjnych kształcenia ogólnego lub kształcenia zawodowego (§ 3–§ 8).

Decyzja o przyjęciu do szkoły dziecka powracającego z zagranicy

O przyjęciu dziecka do szkoły decyduje dyrektor szkoły (§ 22 ust. 1 pkt 2 lit. a przywołanego już rozporządzenia MENiS z dnia 20 lutego 2004 r.).

Przystosowanie się dziecka do nowych wymagań i warunków uczenia się

Szkoła powinna pomóc dzieciom powracającym z zagranicy uzupełnić różnice programowe i ewentualne braki w znajomości języka polskiego. Uczniowie powracający z zagranicy:

– mają prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego, którą organizuje organ prowadzący szkołę,

– mogą korzystać z dodatkowych zajęć wyrównawczych w zakresie przedmiotów nauczania organizowanych przez organ prowadzący szkołę, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy,

– różnice programowe z zajęć edukacyjnych realizowanych w klasie, do której uczeń przechodzi, są uzupełniane na warunkach ustalonych przez nauczycieli prowadzących dane zajęcia.

Podstawy takich działań określają zapisy następujących aktów prawnych:

1. Ustawa z dnia 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw:

„Art. 94a
ust. 4. Osoby niebędące obywatelami polskimi, podlegające obowiązkowi szkolnemu

lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, mają prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego. Dodatkową naukę języka polskiego dla tych osób organizuje organ prowadzący szkołę.

4b. Uprawnienie, o którym mowa w ust. 4, przysługuje także osobom będącym obywatelami polskimi, podlegającym obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki; osoby te korzystają z uprawnienia, o którym mowa w ust. 4, nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy.

4c. Osoby, o których mowa w ust. 4 i 4b, mogą korzystać z dodatkowych zajęć wyrównawczych w zakresie przedmiotów nauczania organizowanych przez organ prowadzący szkołę, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy.”.

2. Rozporządzenie MENiS z 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych:

„§ 19 ust. 3. Różnice programowe z zajęć edukacyjnych realizowanych w klasie, do której uczeń przechodzi, są uzupełniane na warunkach ustalonych przez nauczycieli prowadzących dane zajęcia.”.

Prawo daje podstawę do działań, które podejmuje szkoła, ale od jakości tych działań zależy, czy staną się one rzeczywistym wsparciem dla dzieci wracających z zagranicy, czy jedynie potwierdzeniem obiegowego opinii sądu, że polskie szkoły nie gotowością gotowe na ich przyjęcie.

Bożena Kula – nauczyciel konsultant Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej i Doradztwa Metodycznego w Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach.