PYTANIE

Czy można zlecić nauczycielom dyżur w czasie przerwy świątecznej (szkoła podstawowa publiczna) określonej przez MEN jako przerwa wiosenna? Kto ma rację, czy dyrektorzy zespołów szkolno-przedszkolnych, którzy twierdzą, że jest to tylko czas wolny od zajęć dydaktycznych?

Przedszkola są placówkami nieferyjnymi, więc opieka jest zrozumiała, ale czy podstawówki muszą się do tego też stosować? Czy jest ten problem gdzieś wyjaśniony, bo podobnie jest z przerwą między Bożym Narodzeniem a Nowym Rokiem?

ODPOWIEDŹ

Przedstawiony problem od lat intryguje nauczycieli zatrudnionych w szkołach. Powszechna praktyka „wolnego” dla nauczycieli w czasie przerwy świątecznej nie przystaje bowiem do przepisów, które regulują tą sprawę, potwierdzanych co jakiś czas komunikatami Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz kuratorów oświaty.

Warto podkreślić, że okres przerwy świątecznej z całą pewnością nie jest tożsamy z dniami wolnymi od pracy. Dni wolne od pracy są w sposób enumeratywny wyliczone w Ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (DzU z 1951 r. nr 4, poz. 28, z późn.zm.), są nimi niedziele oraz następujące dni: 1 stycznia – Nowy Rok, 6 stycznia – Święto Trzech Króli, pierwszy dzień Wielkiej Nocy, drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja – Święto Pracy, 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek, dzień Bożego Ciała, 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, 1 listopada – Wszystkich Świętych, 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości, 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia, 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Okresy przerw świątecznych są ustalone przez Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (DzU z 2002 r. nr 46, poz. 432 z późn. zm.). W mojej ocenie dni te są wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych (vide: § 5 ust. 1, który mówi o prawie dyrektora do ustalenia dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych), natomiast nie od jakichkolwiek innych zajęć (np. opiekuńczych, pozalekcyjnych, zleconych przez dyrektora), zatem nie mogą być one przez nauczycieli traktowane tak samo, jak dni wolne od pracy czy jak urlop wypoczynkowy. Niewątpliwie dla nauczycieli zatrudnionych w szkole, w której organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe, zasadą wynikającą z art. 64 ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.) jest urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. W tym czasie nauczyciel może być zobowiązany przez dyrektora szkoły, przez łącznie nie więcej niż 7 dni, do przeprowadzenia egzaminów, prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego oraz opracowywania szkolnego zestawu programów oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie. Innymi słowy okresy przerw świątecznych są dniami wolnymi wyłącznie dla uczniów, a z całą pewnością nie dla nauczycieli, którzy przecież za ten okres otrzymują wynagrodzenie. Przypomnę w tym miejscu mającą zastosowanie także do nauczycieli kodeksową zasadę, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną, a za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa tak stanowią (art. 80 Kodeksu pracy).

Reasumując, w czasie wolnym od zajęć lekcyjnych (ale nie w dniach wolnych od pracy) nauczyciele mogą być zobowiązani do prowadzenia zajęć pozalekcyjnych (imprezy sportowe, kulturalne, turystyczne etc.), ale mogą być także poddawani okresowym badaniom lekarskim, mogą uczestniczyć w szkoleniach (w tym BHP), podnosić kwalifikacje etc. Za organizację pracy szkoły odpowiada dyrektor. Zawsze to on ostatecznie decyduje, czy w okresach przerwy świątecznej szkoła, w zależności na przykład od oczekiwań rodziców, zorganizuje zajęcia opiekuńczo-wychowawcze, w których nauczyciel jest zobowiązany wówczas uczestniczyć, czy też nałoży w tym czasie na nauczycieli dopuszczalne przez przepisy prawa zadania do wykonania, które nauczyciel zobowiązany jest zrealizować.

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.