PYTANIE

Mam 56 lat i 33 lata pracy w zawodzie nauczyciela. Pracuję w gimnazjum, uczę j. polskiego i mam wychowawstwo w klasie drugiej.

Jestem nauczycielem dyplomowanym, skończyłam studia podyplomowe z teatrologii, uzyskałam uprawnienia (kurs kwalifikacyjny) z terapii pedagogicznej – jako jedyna osoba w szkole. Uczniowie wybrali mnie w plebiscycie „Gazety Wyborczej” – Nauczycielem Roku. W ubiegłym roku pani dyrektor zaproponowała mi obniżenie pensum – nie wyraziłam zgody. Dzisiaj dowiedziałam się, że Pani dyrektor wystąpiła do związku zawodowego z prośbą o zdjęcie ze mnie ochrony związkowej. Czy to już mobbing? Czy może mnie zwolnić z pracy?

ODPOWIEDŹ

Z nauczycielem objętym ochroną związkową można rozwiązać stosunek pracy tylko w sytuacji wystąpienia zgody zakładowej organizacji związkowej. Brak takiej zgody uniemożliwia skuteczne wypowiedzenie i rozwiązanie stosunku pracy. Zatem wystąpienie dyrektora o zgodę na rozwianie stosunku pracy w tym przypadku jest działaniem prawidłowym. Nie oznacza to jednak automatycznej zgody zarządu na zwolnienie. Takie działanie nie może być uznane za mobbing. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Uzasadnienie

Zasady obejmowania ochroną prawną działaczy związkowych określa art. 32 Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854, z późn. zm.). W świetle tego przepisu ochroną mogą być obejmowane dwie kategorie działaczy związkowych.

Pierwszą z nich stanowią członkowie zarządu zakładowej organizacji związkowej bez względu na pełnioną w zarządzie funkcję.

Druga kategoria to działacze niewchodzący w skład zarządu zakładowej organizacji związkowej, jednakże posiadający upoważnienie do reprezentowania tejże organizacji wobec pracodawcy albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy.

Zarząd zakładowej organizacji związkowej wskazuje działaczy objętych ochroną w uchwale zawierającej ich imiona i nazwiska oraz okres, na jaki ochrona jest udzielana. Ochrona przysługuje przez okres określony uchwałą, a po jego upływie – dodatkowo przez czas odpowiadający połowie okresu określonego uchwałą, nie dłużej jednak niż przez rok.

Bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej (lub międzyzakładowej) pracodawca nie może:

a) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z działaczem związkowym,

b) dokonać jednostronnej zmiany warunków zatrudnienia na niekorzyść pracownika podlegającego ochronie związkowej.

Wypowiedzenie stosunku pracy nauczycielowi objętemu ochrona związkową, dokonane bez uprzedniej zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, stanowiłoby naruszenie przepisów prawa. Sąd Najwyższy (wyrok z dnia 4 kwietnia 1995 r., I PRN 7/95) potwierdził, że w razie rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem w trybie art. 20 ust. 1 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 67, z późn. zm.), nie jest uchylona ochrona działacza związkowego. Z kolei w innym wyroku (wyrok z dnia 24 stycznia 2002 r., I PKN 835/00) SN stanął na stanowisku, iż „przeniesienie przez pracodawcę nauczyciela będącego członkiem zarządu zakładowej organizacji związkowej w stan nieczynny może nastąpić tylko po uprzednim uzyskaniu na to zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej”.

Jeśli natomiast chodzi o zmniejszenie nauczycielowi wymiaru zatrudnienia, to przede wszystkim należy podkreślić, iż dokonanie tej czynności jest możliwe wyłącznie za zgodą pracownika. Wobec tego, jeśli nauczyciel nie wyrazi zgody na zmniejszenie wymiaru zatrudnienia i proporcjonalne obniżenie wynagrodzenia, dyrektor szkoły nie może zmniejszyć nauczycielowi wymiaru zatrudnienia.

Zasada szczególnej ochrony działacza związkowego podlega wyłączeniu lub ograniczeniu tylko w określonych sytuacjach (np. likwidacji szkoły). Jednak w opisanym przypadku to ograniczenie nie ma zastosowania.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.