PYTANIE

Czy można skreślić ucznia szkoły niepublicznej z listy uczniów?

ODPOWIEDŹ

Na początku lat 90 ubiegłego wieku, gdy w Polsce zaczęły powstawać pierwsze szkoły niepubliczne, dyrektorzy tych szkół zetknęli się z sytuacją, gdy rodzic ucznia nie wywiązywał się z obowiązku płacenia czesnego. W takiej sytuacji dyrektorzy czasem wydawali decyzje o skreśleniu ucznia z listy uczniów. Zasadność takiej decyzji była kwestionowana jako niezgodna z ustawą o systemie oświaty. Argumentowano (przez analogię do szkół publicznych), iż dyrektor może skreślić ucznia (art. 39 ust. 2 Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty – DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), jednak jednocześnie nie można skreślić ucznia objętego obowiązkiem szkolnym; jedynie w uzasadnionych przypadkach uczeń ten, na wniosek dyrektora szkoły, może zostać przeniesiony przez kuratora oświaty do innej szkoły (art. 39 ust. 2a ustawy o systemie oświaty). W przeciwnym razie skreślenie ucznia z listy uczniów uniemożliwiałoby mu realizację obowiązku szkolnego. Dyrektorzy szkół niepublicznych oraz organy je prowadzące zaś kontrargumentowali, twierdząc, iż rodzice ucznia szkoły niepublicznej, oddając dziecko do takiej szkoły, zobowiązali się ponosić koszty kształcenia swego dziecka. Ponadto podnoszono argument, iż rodzic nie ma przymusu zapewnienia dziecku realizowania obowiązku szkolnego w szkole niepublicznej.

Wątpliwości rozstrzygnął Sąd Najwyższy.

Wyrok Sądu Najwyższego

W wyroku z 9 listopada 2001 r.
Sąd Najwyższy stwierdził prawo dyrektora szkoły niepublicznej do skreślenia ucznia z listy uczniów (Wyrok Sądu Najwyższego

z dnia 9 listopada 2001 r., III RN 149/2000). W wypadku, gdy rodzice (opiekunowie prawni) dziecka objętego obowiązkiem szkolnym dokonali dobrowolnego wyboru odpłatnego trybu realizacji tego obowiązku w niepublicznej szkole, a następnie nie wywiązują się wobec szkoły niepublicznej z przyjętego na siebie obowiązku opłaty kosztów nauki świadczonej na rzecz ich dziecka (tzw. czesnego),
dyrektor szkoły niepublicznej może podjąć decyzję o skreśleniu dziecka z listy uczniów szkoły (art. 84 ust. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty). Oznacza to, że art. 39 ust. 2a Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty nie obejmuje swoim zasięgiem szkolnictwa niepublicznego. Jednocześnie znajduje zastosowanie art. 84 ust. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty, stanowiący, iż
statut szkoły niepublicznej musi zawierać przepisy określające przypadki, w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły.

Należy zaznaczyć, że katalog przypadków, w których uczeń szkoły niepublicznej może być wydalony ze szkoły nie musi się ograniczać do sytuacji związanych z zobowiązaniem się rodziców do płacenia za szkołę. W statutach wielu szkół niepublicznych można znaleźć np. zapisy uzależniające pobyt ucznia w szkole od przestrzegania statutowych zasad właściwego zachowania się (najczęściej powodem do skreślenia ucznia jest agresywne zachowanie się godzące w zdrowie i bezpieczeństwo pozostałych uczniów).

Dyrektor szkoły niepublicznej po podjęciu decyzji o skreśleniu jest obowiązany poinformować o tym dyrektora szkoły publicznej, w której obwodzie dziecko mieszka, w celu umożliwienia skutecznego sprawowania kontroli dopełnienia przez rodziców obowiązku zapewnienia dalszej realizacji obowiązku szkolnego dziecka (art. 16 ust. 6 w związku z art. 19 ust. 1 i art. 18 pkt 1 ustawy o systemie oświaty). Obowiązek ten wynika z faktu, iż dyrektor szkoły niepublicznej o uprawnieniach publicznej pełni funkcję urzędnika państwowego, który musi partycypować w sprawowaniu kontroli dopełnienia przez rodziców obowiązku zapewnienia realizacji obowiązku szkolnego dziecka (art. 16 ust. 6 ustawy o systemie oświaty). Należy jednocześnie pamiętać o treści art.
15 ustawy o systemie oświaty, mówiącego, że obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat, oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.

Skreślenie – decyzją administracyjną

Skreślenie ucznia z listy uczniów zarówno szkoły publicznej, jak i niepublicznej powinno następować w drodze decyzji administracyjnej (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1995 r., III AZP 28/95). Podejmuje ją dyrektor szkoły na podstawie zapisów zawartych w statucie szkoły.

Konieczne elementy decyzji administracyjnej reguluje art. 107 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego, DzU z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.). Decyzja ta musi:

– przybrać postać pisemną,

– zawierać co najmniej oznaczenie organu wydającego,

– oznaczenie adresata aktu,

– rozstrzygnięcie w sprawie,

– uzasadnienie,

– podpis upoważnionego pracownika organu.

Oznacza to, że nie forma, lecz treść przesądza o tym, czy dany akt jest decyzją administracyjną.

Organem odwoławczym od decyzji dyrektora szkoły niepublicznej o skreśleniu ucznia z listy uczniów jest kurator oświaty. Na decyzję kuratora oświaty zaś przysługuje skarga do sądu administracyjnego.

Na zakończenie trzeba zaznaczyć, iż zarówno w szkole publicznej, jak i niepublicznej
niedopuszczalne jest zawieszenie ucznia w prawach i obowiązkach ucznia, ponieważ takie postępowanie sprzeczne jest z art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o systemie oświaty, uniemożliwia bowiem dziecku realizację obowiązku szkolnego.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572, ze zm.).

2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (DzU z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.).

3. Wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 9 listopada 2001 r. (III RN 149/2000).

4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1992 r. (III CZP 84/92).

5. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1995 r. (III AZP 28/95).

Kazimierz Stankiewicz
– dyrektor Niepublicznej Szkoły Podstawowej nr 47 im. R. Schumana w Warszawie, doktorant Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.