PYTANIE

Jestem autorem muzyki do hymnu szkoły. Nadmieniam, że hymn został zarejestrowany w ZAiKS-ie. Jakie są moje prawa?

ODPOWIEDŹ

Hymn szkoły jako utwór słowno-muzyczny jest chroniony przepisami Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (DzU z 2006 r. nr 90, poz. 631, z późn. zm.). Współtwórcy utworu (autorowi warstwy muzycznej) przysługują wszystkie prawa przewidziane tą ustawą. Będą to prawa osobiste i prawa majątkowe. Do praw osobistych zaliczymy m.in. prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem (w tym przypadku autorstwa muzyki), prawo do integralności utworu, prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu, np. przez osoby trzecie. Są to prawa niezbywalne, immanentnie związane z osobą twórcy (współtwórcy). Natomiast do praw majątkowych zaliczymy prawo do korzystania z utworu, rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z niego. Autorskie prawa majątkowe do utworu są prawami zbywalnymi. Do ich przejścia na inny podmiot może dojść bądź na podstawie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowy licencyjnej (umowy cywilnoprawnej) zawartej pomiędzy twórcą a nabywcą utworu bądź w drodze dziedziczenia.

Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców (w naszym przypadku, np. tylko do samej muzyki). Jednak do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców (np. do przeniesienia majątkowych praw autorskich do hymnu szkoły na osobę trzecią).

Naruszenie praw osobistych lub majątkowych może pociągnąć za sobą roszczenie odszkodowawcze. Bowiem korzystanie z cudzego dobra, nawet w ramach instytucji dozwolonego użytku prywatnego lub publicznego, wbrew przepisom ustawy, narusza prawa twórców (współtwórców) − uprawnia do wystąpienia przez nich z odpowiednim roszczeniem.

Twórcy (współtwórcy) mogą zwrócić się do organizacji zbiorowego zarządzania o ochronę swoich utworów i powierzyć im w zbiorowy zarząd swoje majątkowe prawa do utworów. Taką organizacją jest m.in. Stowarzyszenie Autorów ZAiKS. ZAiKS jest organizacją zbiorowego zarządzania powołaną do życia jako organizacja zrzeszająca twórców i reprezentująca ich interesy, m.in. w zakresie ochrony utworów słowno-muzycznych. Wykonywanie zarządu odbywa się na podstawie stosownej umowy. Na jej mocy ZAiKS jest uprawniony do udzielania użytkownikom upoważnienia do korzystania z utworów oraz inkasowania należnego wynagrodzenia autorskiego za korzystanie z utworu, w zakresie jego utrwalania i zwielokrotniania na nośnikach, rozpowszechniania utworu drogą jego publicznego wykonania lub odtwarzania, wyświetlania, wystawiania, nadania radiowego i telewizyjnego bądź każdego innego publicznego udostępniania utworu w taki sposób, aby każdy miał do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (np. sieć Internet). Może również dochodzić roszczeń z tytułu bezprawnego wykorzystania utworów oraz inkasować wynagrodzenia za takie korzystanie z utworów, które według ustawy, nie wymaga uzyskiwania zgody autora.

Zatem ZAiKS będzie pobierał wynagrodzenie za udzielanie zezwolenia na korzystanie z hymnu szkoły i wypłacał je współtwórcom z uwzględnieniem własnych kosztów. Organizacja jest pośrednikiem między twórcami a użytkownikami utworów.

Coraz powszechniejsze użytkowanie utworów, poprzez wzrost tempa rozwoju technologii, zwłaszcza cyfrowych, powoduje, że autorzy są niekiedy zmuszeni do korzystania z usług organizacji, które w efektywny sposób są w stanie pobierać wynagrodzenia od użytkowników praw autorskich.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.