PYTANIE

Dziecko jest chore i ma zwolnienie od lekarza z zajęć WF-u na I semestr. Dowiedziałam się, że z zajęć szkolnych z WF-u zwalnia dyrektor szkoły na podstawie podania od obojga rodziców. Podanie to musi być podpisane przez oboje rodziców.

To samo dotyczy religii – też podpis obojga rodziców pod oświadczeniem, że dziecko nie będzie uczęszczać na zajęcia z religii. Jaka jest podstawa prawna tego żądania? Czy to nie jest nadmierna ingerencja w prywatność ucznia, bo jeżeli uczeń jest tylko z matką (panna, ojciec nieznany, itp.)?

ODPOWIEDŹ

Zwolnienie z zajęć wychowania fizycznego

Decyzję o zwolnieniu ucznia z zajęć wychowania fizycznego podejmuje dyrektor szkoły na podstawie zaświadczenia lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Zwolnienie może dotyczyć pierwszego lub drugiego semestru lub całego roku szkolnego, w zależności od wskazań lekarza zawartych w zaświadczeniu o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w zajęciach. Tę kwestię może regulować procedura uzyskiwania zwolnień z zajęć wychowania fizycznego w danej szkole opracowana na podstawie statutu szkoły i rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DzU z 2007 r. nr 83, poz. 562 z późn. zm. – dalej r.o.k.p.). Zgodnie z § 8 r.o.k.p. dyrektor szkoły zwalnia ucznia z zajęć wychowania fizycznego na podstawie opinii o ograniczonych możliwościach uczestniczenia ucznia w tych zajęciach, wydanej przez lekarza oraz na czas określony w tej opinii. W przypadku zwolnienia ucznia z zajęć wychowania fizycznego w dokumentacji przebiegu nauczania zamiast oceny klasyfikacyjnej wpisuje się „zwolniony” albo „zwolniona”.

Przepisy jednoznacznie wskazują, że podstawą zwolnienia ucznia z zajęć wychowania fizycznego jest opinia lekarza, a nie wniosek rodziców. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby rodzice zwrócili się z pismem o zwolnienie ucznia z zajęć i załączyli do niego zaświadczenie lekarskie. Tym bardziej, że rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka. Równie dobrze może to być wniosek ustny z przedstawionym zaświadczeniem lekarskim.

Zasady sprawowania władzy rodzicielskiej określa ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (DzU z 1964 r. nr 9, poz. 59, z późn. zm. – dalej k.r.o.). Władza rodzicielska powstaje w chwili narodzin dziecka i ustaje w momencie uzyskania pełnoletności, czyli ukończenia 18 roku życia. Przysługuje on obojgu rodzicom. Od tej zasady są wyjątki. Władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców, gdy jedno z nich nie żyje albo nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (jest częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolniony), jedno z rodziców zostało jej pozbawione albo jego władza rodzicielska uległa zawieszeniu lub ograniczeniu (np. przez rozwód). W sprawach mało istotnych każdy z rodziców może działać bez potrzeby porozumiewania się z drugim rodzicem. W przypadku spraw istotnych potrzebne jest ich współdziałanie. Niestety, przepisy k.r.o. nie określają, co należy do tzw. istotnych spraw dziecka. Będzie to np. wybór imienia dziecka, zmianę jego nazwiska, określenie miejsca zamieszkania, wybór szkoły, przedszkola.

W mojej ocenie zwolnienie ucznia z zajęć nie należy do spraw istotnych, tym samym bezpodstawne jest żądanie dyrektora do złożenia wniosku o zwolnienie ucznia z zajęć podpisanego przez oboje rodziców. Takie działanie może nosić znamiona nieuprawnionego ograniczania władzy rodzicielskiej. Tym bardziej, że w sprawach mało istotnych każdy z rodziców może działać bez potrzeby porozumiewania się z drugim rodzicem (art. 97 k.r.o.).

Zwolnienie ucznia z zajęć religii

Inaczej wygląda sprawa ze zwolnieniem ucznia z zajęć religii.

Religia nie jest przedmiotem obowiązkowym w świetle zapisów § 2 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU nr 15, poz. 142 z późn. zm.). Przepis § 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach (Dz. U. Nr 36, poz. 155 z późn. zm. – dalej r.o.n.r.s.) stanowi, iż szkoła w ramach zajęć szkolnych organizuje lekcje religii lub etyki:

a) w szkołach podstawowych i gimnazjach – na życzenie rodziców (opiekunów prawnych),

b) w szkołach ponadgimnazjalnych – na życzenie bądź rodziców (opiekunów prawnych), bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu religii i etyki decydują sami uczniowie.

Religia i etyka są przedmiotami do wyboru, nie ma obowiązku uczęszczania na żaden z nich. Uczeń może nie uczestniczyć ani w zajęciach religii, ani etyki, jeżeli rodzice nie wyrażają takiej woli, również wtedy, gdy szkoła ma w swojej ofercie takie zajęcia. Udział uczniów w zajęciach religii i etyki opiera się na zasadzie dobrowolności. Oświadczenie o chęci uczęszczania na religię lub rezygnacja z niej powinna być, w mojej ocenie, podpisana przez oboje rodziców.

Wybór wychowania w duchu religii nauczanej w szkole lub nie należy do tzn. sprawa istotnych przy wychowywaniu dziecka, co oznacza, że zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym potrzebna jest zgoda obojga rodziców. Jeżeli rodzice są po rozwodzie, lub nie są, ale jedno z nich samotnie wychowuje dziecko, w takim przypadku wystarczy zgodna jednego rodzica.

Zaznaczam, ponadto, że przepisy mówią o zgodzie rodziców (liczba mnoga), a nie rodzica w liczbie pojedynczej.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.