PYTANIE

Jestem nauczycielem dyplomowanym z 16-letnim stażem. Pracuję w liceum, uczę wiedzy o kulturze i wychowania fizycznego.

Zatrudniony byłem na czas nieokreślony w wymiarze 9/18 etatu lub 13/18, 11/18, lub innym w zależności od liczby godzin. Dyrektor stwierdził, że ze względu, iż liczba godzin się zmienia, zatrudni mnie na czas nieokreślony w wymiarze 9/18, a pozostałe godziny będą godzinami ponadwymiarowe. Jeżeli chcę pracować na wcześniejszych zasadach, to tylko na czas określony. Z moich wyliczeń wynika, że tracę na tej nowej formie zatrudnienia. Czy dyrektor może tak zrobić? Czy są przepisy normujące warunki zatrudnienia?

ODPOWIEDŹ

Odpowiedzi na przedstawione pytanie należy szukać przede wszystkim w oparciu o art. 10 ust. 5–7 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.), zgodnie z którym stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli nauczyciel spełnia łącznie następujące warunki:

1) posiada obywatelstwo polskie, z tym, że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych;

3) nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne lub dyscyplinarne, lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie;

4) nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie;

5) posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska;

6) istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.

Z całą stanowczością podkreślić należy, że dopiero w wypadku obiektywnego braku warunków do zatrudnienia nauczyciela dyplomowanego w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, stosunek pracy nawiązuje się z nim na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze, o czym przesądza art. 10 ust. 6 Karty Nauczyciela. Ustawodawca przy tym zastrzegł jednak, że w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielem mianowanym i dyplomowanym, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony (art. 10 ust. 7 Karty Nauczyciela).

Trzeba mieć na uwadze, że zasadą jest zatrudnienie nauczyciela dyplomowanego na czas nieokreślony, a przyczyny, które uniemożliwiają takie zatrudnienie należy interpretować w sposób ścisły. Ich interpretacja nie może zależeć od swobodnego uznania dyrektora szkoły, który nie ma w tym zakresie niczym ograniczonego luzu decyzyjnego, bowiem byłoby to niezgodne z gwarancyjnym charakterem przepisów dotyczących zatrudniania nauczycieli na podstawie mianowania. Przy ocenie konkretnej sytuacji należałoby przeanalizować szereg czynników związanych z przyjętym systemem zatrudnienia w szkole i to nawet w perspektywie dłuższej niż rok szkolny, co zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13.09.2006 r. (II PK 4/06 − opubl.: „Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych” 2007, Nr 17−18, poz. 249, 727). Nie zmienia to jednak faktu, że ocena wskazanych przez ustawodawcę warunków, a ściślej rzecz ujmując „dopasowanie” formy zatrudnienia nauczyciela dyplomowanego do warunków istniejących w szkole, należy do kompetencji dyrektora szkoły. Odpowiedzi zatem na pytanie, czy wybór formy zatrudnienia nauczyciela dyplomowanego jest właściwy, w wypadku sporu z pracodawcą, w sposób kompetentny i kompleksowy może udzielić niestety tylko sąd, po zbadaniu materiałów sprawy w wyniku przeprowadzonego postępowania, wyjaśniającego wszystkie okoliczności danej sprawy.

Reasumując, art. 35 i art. 42 Karty Nauczyciela, nie pozwala na przyjęcie rozwiązania, w którym nauczycielowi zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy będą przydzielane godziny ponadwymiarowe. Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Ustawodawca posługuje się więc w tym zakresie pojęciem „tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych” (bez odniesienia do konkretnej umowy danego nauczyciela), a ten został określony w art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela i jest uzależniony od stanowiska – typu (rodzaju) szkoły.

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.