PYTANIE

Pracuję na podstawie umowy o pracę z roku 1997, w pełnym wymiarze godzin z. Otrzymałam w roku 2001 akt mianowania, a w 2003 awans nauczyciela dyplomowanego.

Obecnie mam 16 godz. kształcenia zintegrowanego, 2 godz. wychowania przedszkolnego i 6 godz. W bibliotece (do wszystkiego mam kwalifikacje). Pytanie moje dotyczy warunków zatrudnienia. Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy, o którym mowa w ust. 5a Karty Nauczyciela, potwierdza na piśmie dyrektor szkoły. Nie otrzymałam takiego przekształcenia, mimo licznych próśb. Nie wiem jaki jest mój obowiązkowy wymiar godzin − teoretycznie 18+1, ale 6 godz. biblioteki mam naliczane z etatu bibliotekarza czyli z 30. Nie mam również określonych na piśmie zasad ustalania wynagrodzenia. Od kadrowej dowiedziałam się, że akt mianowania jest równoznaczny z umową na podstawie mianowania. Proszę o poradę, jakie działania powinnam podjąć, bym miała aktualną umowę o pracę?

ODPOWIEDŹ

Pytanie jest złożone i odpowiedź na nie wymaga wyjaśnienia kilku podstawowych kwestii. Pierwsza z nich związana jest z przekształceniem stosunku pracy nauczyciela zawartego na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w stosunek pracy na podstawie mianowania. Sprawa ta jest ściśle uregulowana przez ustawodawcę w art. 10 ust. 5 – 7 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.):

„5. Stosunek pracy z nauczycielem mianowanym i z nauczycielem dyplomowanym nawiązuje się na podstawie mianowania, jeżeli:

1) posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państwa członkowskiego Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;

2) ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych;

3) nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne lub dyscyplinarne, lub postępowanie o ubezwłasnowolnienie;

4) nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie;

5) posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska;

6)
istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.

5a. Stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony przekształca się w stosunek pracy na podstawie mianowania z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym:

1)
nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego, o ile spełnione są warunki określone w ust. 5;

2)
w przypadku nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w czasie trwania umowy o pracę zostały spełnione warunki, o których mowa w ust. 5.

5b. Przekształcenie podstawy prawnej stosunku pracy, o którym mowa w ust. 5a, potwierdza na piśmie dyrektor szkoły.

6. W przypadku braku warunków do zatrudnienia nauczyciela, o których mowa w ust. 5 pkt 6, stosunek pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze, z zastrzeżeniem ust. 7.

7. W przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego, z osobą rozpoczynającą pracę w szkole, z nauczycielem kontraktowym lub z nauczycielami, o których mowa w ust. 5, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony.”

Z przytoczonego fragmentu art. 10 Karty Nauczyciela wynika, że samo uzyskanie stopnia nauczyciela mianowanego nie powoduje jeszcze automatycznego przekształcenia stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę w stosunek pracy na podstawie mianowania – muszą być bezwzględnie spełnione wszystkie przesłanki wskazane w tym przepisie. Pamiętać należy jednak, że zasadą jest zatrudnienie nauczyciela mianowanego na czas nieokreślony, a przyczyny które uniemożliwiają takie zatrudnienie należy interpretować w sposób ścisły – ich wykładnia nie może zależeć od swobodnego uznania dyrektora szkoły. Nie zmienia to faktu, że ocena wskazanych przez ustawodawcę warunków należy do kompetencji dyrektora szkoły. W szczególności przesłanką cenną jest kluczowe ustalenie czy
istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, a to tak naprawdę, w przypadku sporu z pracodawcą w sposób miarodajny może ocenić tylko sąd. Z przedstawionego stanu faktycznego nie wynika w sposób jednoznaczny, czy umowa o pracę została zawarta z nauczycielem na czas nieokreślony, a co należy zaakcentować, nawiązanie stosunku pracy na podstawie mianowania wymaga kumulatywnego (łącznego) spełnienia wszystkich warunków wymienionych w art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela. Zakładając, że umowa o pracę została zawarta z nauczycielem na czas nieokreślony, w dalszej kolejności ustalić by należało, czy dyrektor szkoły miał możliwość zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony. W tym celu należałoby by przeanalizować szereg czynników związanych z polityką zatrudnienia w szkole, w tym także arkusz organizacyjny na kolejne lata szkolne – nie wystarczy analiza arkusza organizacyjnego w roku szkolnym obejmującym miesiąc, w którym nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13.09.2006 r. (II PK 4/06 − opubl.: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rok 2007, Nr 17−18, poz. 249, 727) „[...] z natury rzeczy ocena, czy istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony, w rozumieniu art. 10 ust. 5 pkt 6 Karty Nauczyciela, powinna uwzględniać dłuższą czasową perspektywę trwania takiej umowy. Z tego względu warunki te nie występują, jeżeli z oceny konkretnej sytuacji wynika, że możliwość zapewnienia takiego zatrudnienia występuje tylko w danym roku szkolnym, a szkoła nie planuje zajęć pozwalających na takie zatrudnienie w kolejnym roku.” Jeżeli w analizowanej sytuacji, wszystkie warunki określone w art. 10 ust. 5 Karty Nauczyciela są spełnione, to stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony przekształci się z mocy prawa w stosunek pracy na podstawie mianowania (na zasadach określonych w art. 10 ust. 5a Karty Nauczyciela), a dyrektor szkoły ma obowiązek potwierdzić ten fakt na piśmie. Powinność ta ma charakter bezwzględny oraz deklaratoryjny (potwierdzającym tylko nabyte
ex lege prawo nauczyciela do przekształcenia nawiązanego stosunku pracy). Jeżeli pomimo interwencji podjętej przez nauczyciela – dla celów dowodowych koniecznie na piśmie – dyrektor nie realizuje ciążącego na nim obowiązku, to w zasadzie, ze względu na charakter sprawy i stopień jej złożoności, nauczyciel powinien wystąpić do sądu pracy o ustalenie istnienia stosunku pracy na podstawie mianowania, który zbada całość okoliczności sprawy, w tym przyczyny tej odmowy oraz wyda stosowne rozstrzygnięcie. Zauważyć przy tym jednak trzeba, że z art. 10 Karty Nauczyciela wynika bezdyskusyjnie, że nawiązanie stosunku pracy na podstawie mianowania nie jest jedyną podstawą zatrudnienia nauczyciela posiadającego stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego i dyplomowanego.

Druga kwestia wymagająca wyjaśnienia związana jest z faktem łączenia różnego rodzaju tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych z uczniami albo na ich rzecz (tzw. pensum). Zasadniczo pensum określane jest na podstawie art. 42 ust. 3 Karty Nauczyciela i powinno być odzwierciedlone w arkuszu organizacyjnym szkoły. Łączenie różnego rodzaju pensum powinno mieć miejsce dopiero, gdy nie ma możliwości dalszego zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć. Kompetencje do określenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć w różnym wymiarze, na podstawie art. 42 ust. 7 pkt 3 Karty Nauczyciela otrzymał organ prowadzący szkołę, a ściślej rzecz ujmując rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa (art. 91d pkt 1 Karty Nauczyciela) i tam należy przede wszystkim szukać podstaw, które pozwalałby ustalić tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć, który obowiązuje danego nauczyciela. W przedstawionym stanie faktycznym sugeruję pisemne zwrócić się do dyrektora szkoły z prośbą o dokonanie ustalenia obowiązującego nauczyciela pensum wraz z podaniem podstawy prawnej, na której zostało ono oparte. Bez analizy obowiązującego w tym zakresie aktu prawa miejscowego nie można w sposób odpowiedzialny wyciągać żadnych wniosków.

Przedstawione w pytaniu zagadnienia wskazują na prawdopodobieństwo zaniedbań w sprawach kadrowych, których być może dopuszcza się dyrektor szkoły. Poza skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego, po uprzedniej próbie pisemnego wyjaśnienia budzących wątpliwości kwestii, sugeruję wystąpić do organu prowadzącego, z prośbą o przeprowadzenie w szkole kontroli, której przedmiot będzie dotyczył omawianych problemów.

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.