PYTANIE

W pierwszej klasie gimnazjum treści nauczania rozłożono na 5 jednostek lekcyjnych − około 160 godzin w roku szkolnym.

Dyrektor poinformował, że są to godziny przeznaczone wyłącznie na realizację podstawy programowej i nie można na nich przeprowadzać klasówek ani organizować powtórzeń. Kiedy w takim razie mamy to zrobić? Czasami z powodu na przykład choroby 60% uczniów nie możemy wziąć nowego tematu lekcji na zajęciach, o z numeracją tych zajęć − w nowych dziennikach lekcyjnych jest rubryka z numerem lekcji. Czy klasówek i powtórzeń nie numerujemy?

ODPOWIEDŻ

Obowiązkiem nauczyciela jest realizacja podstawy programowej nauczanego przedmiotu, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (DzU z 2009 r. nr 4, poz. 17). Tygodniowy wymiar godzin zajęć edukacyjnych dla odpowiednich okresów nauczania, na poszczególnych etapach edukacyjnych wskazany jest w ramowych planach nauczania, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU z 2002 r. nr 15, poz. 142, z późn. zm.). Zgodnie z § 3 ust. 1 przywołanej regulacji, na podstawie ramowego planu nauczania dyrektor szkoły ustala szkolny plan nauczania, w którym określa dla poszczególnych klas i oddziałów na danym etapie edukacyjnym, tygodniowy wymiar godzin: obowiązkowych zajęć edukacyjnych, zajęć z religii lub etyki oraz dodatkowych zajęć edukacyjnych wskazanych w powyższym rozporządzeniu. Ponadto sposób realizacji zajęć edukacyjnych regulują: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2009 roku w sprawie dopuszczalnych form realizacji dwóch godzin obowiązkowych zajęć wychowania fizycznego (DzU z 2009 r. nr 136, poz. 1116), Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie sposobu realizacji edukacji dla bezpieczeństwa (DzU z 2009 r. nr 139, poz. 1131) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 roku w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (DzU z 1999 r. nr 67, poz. 756 z późn. zm.). Zgodnie z § 4 ust. 3 ostatniego z przywołanych rozporządzeń, zajęcia z wychowania do życia w rodzinie nie podlegają ocenie i nie mają wpływu na promocję ucznia do klasy programowo wyższej ani na ukończenie szkoły przez ucznia. W żadnym z przytoczonych aktów prawnych nie znajduje się przepis zabraniający nauczycielowi przeprowadzania lekcji powtórzeniowych, jak również sprawdzianów wiadomości uczniów. Za prawidłową realizację podstawy programowej, jak też za proces dydaktyczny w danej klasie odpowiada nauczyciel i to on powinien, w ramach przydzielonych mu godzin zajęć dydaktycznych tak zaplanować proces dydaktyczny, aby zdążył zrealizować wszystkie treści zawarte w podstawie programowej, jak również przeprowadzić lekcje utrwalające oraz sprawdzające wiedzę uczniów. Moim zdaniem, prawidłowa realizacja podstawy programowej obejmuje również przeprowadzenie lekcji powtórzeniowych, jak też ocenianie i diagnozowanie poziomu wiedzy uczniów. Ponadto trudno wyobrazić sobie prawidłowy przebieg procesu dydaktycznego bez przeprowadzania tego typu lekcji. Jest to również bardzo ważne, w kontekście przytoczonego wcześniej rozporządzenia dotyczącego, podstawy programowej kształcenia ogólnego, zgodnie z którym szkoła oraz poszczególni nauczyciele powinni podejmować działania mające na celu zindywidualizowane wspomaganie rozwoju każdego ucznia, stosownie do jego potrzeb i możliwości, jak również wymaganie od nich na III i IV etapie edukacyjnym (gimnazjum i szkoła ponadgimnazjalna) wiedzy i umiejętności zdobytych na wcześniejszych etapach edukacyjnych (podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego, która została określona w załączniku nr 4 do Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół − DzU z 2009 r. nr 4, poz. 17). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 roku w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DzU z 2007 r. nr 83, poz. 562, z późn. zm.) ocenianie osiągnięć edukacyjnych uczniów polega na rozpoznawaniu przez nauczycieli poziomu i postępów w opanowaniu przez ucznia wiadomości i umiejętności w stosunku do wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej. Zgodnie z przywołaną regulacją ocenianie wewnątrzszkolne ma na celu:

- informowanie ucznia o poziomie jego osiągnięć edukacyjnych i jego zachowaniu,

- udzielenie uczniowi pomocy w samodzielnym planowaniu swojego rozwoju,

- motywowanie ucznia do dalszych postępów w nauce i zachowaniu,

- dostarczanie rodzicom lub prawnym opiekunom i nauczycielom informacji o postępach, trudnościach w nauce, zachowaniu oraz specjalnych uzdolnieniach ucznia

- umożliwienie nauczycielom doskonalenia organizacji i metod pracy dydaktyczno-wychowawczej.

Prawidłowa realizacja powyższych celów wymaga przeprowadzania lekcji powtórzeniowych oraz sprawdzianów wiadomości uczniów. Szczegółowe warunki i sposób oceniania wewnątrzszkolnego określa statut szkoły, uwzględniając przepisy przytoczonego rozporządzenia.

W omawianym kontekście warto również zwrócić uwagę na art. 12 ust. 2 Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.), zgodnie z którym nauczyciel w realizacji programu nauczania i wychowania ma prawo do swobody stosowania takich metod nauczania i wychowania, jakie uważa za najwłaściwsze spośród uznanych przez współczesne nauki pedagogiczne oraz do wyboru spośród zatwierdzonych do użytku szkolnego podręczników i innych pomocy naukowych.

Zgodnie z § 7 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (DzU z 2002 r. nr 23, poz. 225, z późn. zm.) w dzienniku lekcyjnym odnotowuje się obecności uczniów na zajęciach edukacyjnych oraz wpisuje się tematy przeprowadzonych zajęć. Przepisy rozporządzenia nie mówią nic na temat numerowania zajęć edukacyjnych, ale jeżeli jest odpowiednia rubryka taki numer należy wpisać. Oczywiście wpis powinien być zgodny ze stanem faktycznym. Należy zwrócić uwagę, że w podstawie programowej nie są zamieszczone kolejne lekcje, ale treści nauczania. Dopiero nauczyciel formuje treści w poszczególne jednostki lekcyjne, uwzględniając również lekcje powtórzeniowe.

Adam Balicki – pracownik naukowy Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.