PYTANIE

Zwracam się z uprzejmą prośbą o pomoc prawną w zakresie interpretacji pisma, jakie dostałam od swojego pracodawcy (zasadnicza szkoła zawodowa).

Nadmienię, że w mojej miejscowości nikt nie jest w stanie udzielić mi rzetelnej odpowiedzi. Instytucje, do których zwracałam się o pomoc, tłumaczyły się nieumiejętnością połączenia wiedzy z zakresu Kodeksu pracy z Kartą Nauczyciela. Jestem nauczycielem mianowanym zatrudnionym na pełen etat na czas nieokreślony. W mojej szkole pracuję od 2001 roku. W lutym 2008 roku urodziłam dziecko, następnie poszłam na urlop macierzyński i od września 2008 roku rozpoczęłam urlop wychowawczy, który miał się zakończyć 31.08.2010 r. Niestety trudna sytuacja materialna i fakt, że mąż pozostaje bez stałej pracy, zmusiły mnie do napisania oświadczenia o rezygnacji z urlopu wychowawczego. Pismo takie wysłałam 29.03.2010 r. z prośbą o dopuszczenie mnie do pracy z dniem 01.05 br. W rozmowie z panią dyrektor dowiedziałam się, że osoba – stażystka zatrudniona na czas mojej nieobecności – odbywa staż na nauczyciela kontraktowego, który kończy się 31.05 br. Wobec zaistniałej sytuacji zmieniłam w swoim piśmie datę dopuszczenia mnie do pracy: dnieniem na 01.06. W dniu 29.04.2010 r. dostałam odpowiedź od pracodawcy, który nie wyraża zgody, tłumacząc się względami związanymi z organizacją pracy w ramach roku szkolnego. Moje pytania:

• Co to znaczy organizacja pracy w ramach roku szkolnego, skoro mamy tylko 25 dni czerwca jako zorganizowany czas zajęć szkolnych, a potem przypadają wakacje?

• Jak się ma prawo w stosunku do osoby posiadającej stopień nauczyciela mianowanego zatrudnionego na czas nieokreślony, a do nauczyciela stażysty zatrudnionego na czas określony? Mam wrażenie, że przepisy prawa są po stronie tej drugiej osoby?

• Czy odmowa pracodawcy jest zgodna z polityką prorodzinną, bo ja urlop wychowawczy traktuję jako przerwę w pracy wynikającą z konieczności zapewnienia opieki dziecku w pierwszych latach jego życia. Nie ukrywam, że odmowa pracodawcy jest dla mnie niezrozumiała i ciężko mi się z tym faktem pogodzić, dlatego bardzo proszę o pomoc.

ODPOWIEDŹ

Ogólne uregulowania prawne dotyczące urlopu wychowawczego zawarte są w Kodeksie pracy oraz w wydanym na jego podstawie Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (DzU z 2003 r. nr 230, poz. 2291). Przepisy Kodeksu pracy i wydane na jego podstawie przepisy wykonawcze mają jednak zastosowanie do nauczycielskiego stosunku pracy w zakresie nieuregulowanym Kartą Nauczyciela.

Taka odmienna regulacja dotyczy terminu zakończenia urlopu wychowawczego nauczyciela. Art. 67a ust. 3 Karty Nauczyciela stanowi, że termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na dzień poprzedzający rozpoczęcie roku szkolnego, czyli na 31 sierpnia. Jeśli we wniosku o urlop zapisano inną datę, to wówczas termin udzielonego urlopu ulega odpowiedniemu skróceniu, a na wniosek nauczyciela – odpowiedniemu przedłużeniu. Skrócenie terminu następuje z mocy samego prawa, natomiast nie jest jasne, co będzie, jeśli nauczyciel nie złoży wniosku o przedłużenie terminu. Niemniej urlop wychowawczy nauczyciela powinien zakończyć się ostatniego dnia sierpnia. Przepis ten nie ma zastosowania, jeżeli urlop wychowawczy został udzielony w wymiarze nieprzekraczającym 1 miesiąca. Z powyższej regulacji wynika, że w przypadku urlopu wychowawczego dłuższego niż 1 miesiąc, swoboda nauczyciela w określaniu terminu zakończenia urlopu jest zdecydowanie ograniczona w stosunku do uregulowań powszechnego prawa pracy. § 3 ust. 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego stanowi bowiem, że pracodawca udziela urlopu wychowawczego na okres wskazany we wniosku. A więc art. 67a ust. 3 Karty Nauczyciela wprowadza wyjątek od reguły, jest bowiem unormowaniem szczególnym. Wprawdzie art. 67b Karty Nauczyciela dopuszcza możliwość rezygnacji nauczyciela z udzielonego mu urlopu wychowawczego, i to w każdym czasie, jednakże za zgodą dyrektora szkoły. Zgoda nie jest wymagana, jeśli nauczyciel zamierza wrócić do pracy z początkiem roku szkolnego. Wówczas wystarczy zawiadomienie o tym dyrektora z 3-miesięcznym wyprzedzeniem. Interpretacja, że przepis ten dopuszcza zakończenie urlopu wychowawczego za zgodą dyrektora na miesiąc lub dwa przed feriami letnimi, wydaje się nieuprawniona. Kolidowałaby z przytoczonym wcześniej art. 67a ust. 3 oraz z art. 67c ust. 2 Karty Nauczyciela. Ostatni przepis stanowi, że nauczycielowi, który w związku z rozpoczęciem urlopu wychowawczego nie mógł wykorzystać przypadającego w okresie letnich ferii szkolnych urlopu wypoczynkowego, do którego nabył prawo – termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na koniec zajęć szkolnych. Dzięki temu nauczyciel może wykorzystać zaległy urlop wypoczynkowy w okresie letnich ferii. Natomiast nauczyciel, który przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego wykorzystał przysługujący mu urlop wypoczynkowy, nabędzie prawo do kolejnego urlopu wypoczynkowego z dniem rozpoczęcia ferii szkolnych przypadających po zakończeniu urlopu wychowawczego (art. 67c ust. 1). Oczywiście chodzi o zimowe ferie w roku szkolnym następującym po zakończeniu urlopu wychowawczego w terminie określonym w art. 67a ust. 3 Karty Nauczyciela.

Można przypuszczać, że ustawodawca celowo wprowadził wymóg zakończenia urlopu wychowawczego w dniu poprzedzającym rozpoczęcie roku szkolnego, z zastrzeżeniem art. 67c ust. 2 Karty Nauczyciela. W ten sposób można uniknąć stosowania art. 155² § 2 Kodeksu pracy do nauczyciela zatrudnionego na czas nieokreślony w szkole „feryjnej”. Artykuł ten reguluje kwestię proporcjonalnego urlopu wypoczynkowego po urlopie wychowawczym. Proporcjonalne obniżenie wymiaru urlopu wypoczynkowego nie sprawia trudności w przypadku nauczycieli zatrudnionych w szkołach „nieferyjnych”, a nawet w szkołach „feryjnych”, ale na podstawie umowy terminowej. Natomiast zastosowanie obniżenia wymiaru urlopu wypoczynkowego do nauczyciela zatrudnionego na czas nieokreślony w szkole „feryjnej”, gdzie zgodnie z art. 64 Karty Nauczyciela urlop przysługuje w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania, jest dość kłopotliwe.

Autorka pytania nie podaje, czy przed rozpoczęciem urlopu wychowawczego wykorzystała przysługujący jej urlop wypoczynkowy. Z moich wyliczeń wynika, że w okresie ferii zimowych i letnich wykorzystała co najmniej 8 tygodni urlopu. Jeśli moje wyliczenia są trafne, to nauczycielka powinna zakończyć urlop wychowawczy 31 sierpnia.

Z powyższych rozważań wynika, że odmienna regulacja terminu zakończenia urlopu wychowawczego nauczyciela jest podyktowana szczególną organizacją pracy związaną z organizacją roku szkolnego, a przede wszystkim specyfiką urlopu wypoczynkowego w szkole „feryjnej”.

Krystyna Więcławska-Stysz – prawnik, specjalizujący się w zakresie prawa pracy i prawa oświatowego.