PYTANIE

Czy osoba podpisująca regulamin świadczeń socjalnych z ramienia związku powinna mieć pisemne upoważnienie okręgowego prezesa? Czy wystarczy, że zostanie ona wybrana spośród członków organizacji związkowej w szkole?

Aktualny prezes organizacji związkowej, uważa, iż ww. regulamin od kilku lat nie był uzgadniany ze związkami, ponieważ nie ma na nim pieczęci prezesa, a podpisany pracownik nie miał pisemnego upoważnienia prezesa.

ODPOWIEDŹ

Jeżeli w szkole zatrudnieni są nauczyciele zrzeszeni w oddziale organizacji związkowej (np. w oddziale ZNP), to dyrektor szkoły zobligowany jest do uzgodnienia regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z zarządem tego oddziału, o ile oddział ten zrzesza łącznie u wszystkich pracodawców objętych jego działaniem co najmniej 10 pracowników. Upoważnienie jednego z członków związku do reprezentowania zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej wobec pracodawcy może wynikać z postanowień zawartych w statucie danej organizacji związkowej lub z pełnomocnictwa udzielonego przez zarząd zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej. Takie pełnomocnictwo wymaga formy pisemnej. W razie nieuzgodnienia regulaminu pracodawca nie może go wprowadzić w życie, a jeżeli będzie dysponował środkami ZSŚS bez uzgadniania, może narazić się na roszczenie zakładowej lub międzyzakładowej organizacji związkowej o zwrot środków, które wydatkował niezgodnie z prawem, lub o przekazanie na rzecz ZFŚS należnych środków.

Uzasadnienie

W szkole publicznej prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego obowiązuje wspólny dla nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz emerytów i rencistów zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. Zasady udzielania świadczeń z tego funduszu określa stosowny regulamin.

Szkoła, na podstawie art. 27 ust.1 Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (DzU z 2001 r. nr 79, poz. 854, z późn. zm.), uzgadnia regulamin ZFŚS z zakładową organizacją związkową (w przypadku ZNP z zarządem oddziału ZNP). Oznacza to, że dyrektor szkoły ma obowiązek przedstawić zakładowej organizacji związkowej (m.in. zarządowi oddziału ZNP) projekt regulaminu.

Jeśli w szkole działa więcej niż jedna zakładowa (międzyzakładowa) organizacja związkowa, powinny one uzgodnić wspólne stanowisko w sprawie regulaminu dysponowania zakładowym funduszem świadczeń socjalnych. Jeżeli zakładowe organizacje związkowe w terminie 30 dni nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska, to zgodnie z art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych decyzję w sprawie regulaminu ZFŚS podejmuje samodzielnie pracodawca – dyrektor szkoły – po uprzednim rozpatrzeniu odrębnych stanowisk organizacji związkowych.

Należy podkreślić, że takie same zasady obowiązują dyrektora szkoły, gdy musi uzgodnić regulamin ZFŚS z międzyzakładową organizacją związkową. Zgodnie z przepisem art. 27 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych regulamin ZFŚS ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową. Wspomniany przepis wprost dotyczy tylko zakładowej organizacji związkowej (tj. związku, który zrzesza nie mniej niż 10 pracowników w danej szkole), ale zgodnie z przepisem art. 34 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych ma on zastosowanie również do pracodawcy objętego działaniem międzyzakładowej organizacji związkowej. W przypadku organizacji międzyzakładowej przy ustalaniu spełniania przedmiotowego kryterium należy wziąć pod uwagę sumę pracowników zrzeszanych przez tę organizację u wszystkich pracodawców objętych jej działaniem (art. 34 ust. 2).

Zgodnie z art. 18 ust. 1 Statutu ZNP Zarząd Oddziału jest zakładową (międzyzakładową organizacją) związkową. Zarząd zakładowej (międzyzakładowej) organizacji związkowej, jako organ osoby prawnej, może działać sam bezpośrednio lub przez upoważnionego przedstawiciela. Takie stanowisko potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1975 r., I PRN 17/1975 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006 r., II PZ 3/2006, w myśl których uprawnienie do podejmowania działania w imieniu organizacji związkowej może wynikać zarówno z postanowień statutowych, jak również z upoważnienia udzielonego przez właściwy jego organ. Zważywszy na fakt, iż statut związku zawodowego jest aktem zawierającym postanowienia ogólne dotyczące funkcjonowania związku, kwestia upoważnienia danego członka zakładowej organizacji związkowej do reprezentowania jej wobec innych podmiotów będzie w praktyce przedmiotem uchwał podejmowanych przez jej zarząd (w formie pisemnej).

Jeżeli w szkole nie działa zakładowa ani międzyzakładowa organizacja, to zgodnie z art. 8 ust. 2 Ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335, z późn. zm.) pracodawca powinien uzgodnić regulamin ZFŚS z pracownikiem wybranym przez załogę (wszystkich pracowników zatrudnionych w szkole) do reprezentowania jej interesów.

W razie nieuzgodnienia regulaminu pracodawca nie może go wprowadzić w życie. Dysponowanie przez szkołę środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, bez uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi obejmującymi swym zasięgiem szkołę (w przypadku ZNP z zarządem oddziału ZNP), uprawnia te organizacje do wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot ZFŚS środków, które pracodawca wydatkował niezgodnie z przepisami ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, lub o przekazanie na rzecz ZFŚS należnych środków.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.