PYTANIE

Jakie akty prawne normują postępowanie wobec nieletnich? Czy szkoła w każdej trudnej sytuacji wychowawczej powinna sięgnąć po policję, sąd rodzinny czy prokuraturę?

ODPOWIEDŹ

Sposób postępowania wobec nieletnich normują następujące akty prawne: Konstytucja RP – Art. 41, 42, 48 i 72, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich, Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii, Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.

Konstytucja gwarantuje rodzicom wolność wychowania dzieci i szkoła nie może ich w tym zastąpić, ale może ich wspierać. Państwo ma prawo ingerować w wychowanie dzieci tylko w sytuacjach szczególnych, kiedy prawomocną decyzją sądu następuje ograniczenie praw rodzicielskich.

Z ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. z 2002 r. Nr 11, poz. 109 z późn. zmianami) wynika, iż:

Art. 4. § 1. Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o
demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.

§ 2. Każdy, dowiedziawszy się
o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję.

§ 3. Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego
czynu karalnego ściganego z urzędu,
są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.

Art. 4a. Podmioty współdziałające z sądem rodzinnym, a w szczególności: instytucje państwowe, społeczne lub jednostki samorządowe oraz osoby godne zaufania w zakresie swego działania, udzielają na żądanie sądu rodzinnego informacji niezbędnych w toku postępowania.

Uwaga!

Przez pojęcie
„ściganie z urzędu” należy rozumieć sytuację, w której każdy oskarżyciel publiczny lub organ policji po otrzymaniu wiadomości o popełnieniu przestępstwa wszczyna postępowanie karne z własnej inicjatywy, niezależnie od woli pokrzywdzonego, a nawet wbrew jego woli.

Przez pojęcie
„czyn karalny” w rozumieniu przepisów ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich należy rozumieć zachowanie niezgodne z przepisami. Chodzi tu o czyn będący w rzeczywistości przestępstwem, przestępstwem karno-skarbowym lub wykroczeniem wskazanym w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich, jeśli jego sprawcą jest uczeń (osoba), który ukończył 13 lat, a nie ukończył lat 17.

Z
przestępstwem mamy do czynienia wtedy, gdy sprawcą czynu niezgodnego z prawem jest uczeń, który ukończył 17 lat.

Zapamiętaj!

Szkoła powinna wezwać Policję wtedy, gdy nieletni popełni czyn karalny bądź gdy istnieje podejrzenie popełnienia czynu karalnego przez nieletniego. Policja w tym zakresie przeprowadzi rozpoznanie - postępowanie wyjaśniające, zbierze i zabezpieczy dowody. Policję należy wezwać także wtedy, gdy pokrzywdzonym w wyniku przestępstwa jest uczeń przebywający na terenie szkoły, a sprawcą zdarzenia jest osoba dorosła.

Poza tym szkoła może również sporządzić pisemne wystąpienie do sądu rodzinnego w sprawie ucznia wykazującego przejawy demoralizacji. Takie wystąpienie może mieć miejsce w stosunku do tej osoby (ucznia) , którą nie ukończyła 18 lat.

Jak z tego wynika, nie we wszystkich trudnych sytuacjach wychowawczych należy wzywać Policję lub podawać ucznia do sądu rodzinnego. Czasem wnioski kierowane przez szkołę do sądów rodzinnych są niezasadne! Dotyczy to na przykład problemu dzieci z ADHD. Większość takich przypadków to sprawy dla specjalistów i terapeutów.

Lucyna Gromiec – konsultant w Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej Oświaty i Doradztwa Metodycznego Świętokrzyskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach, nauczyciel akademicki w Wyższej Szkole Administracji Publicznej, ekonomista