PYTANIE

Jestem nauczycielem dyplomowanym, mam umowę na stałe, uczę dwóch przedmiotów. Z powodu zwiększenia ilości klas, przyjęto na czas określony nauczyciela, który przejął część moich godzin jednego z tych przedmiotów.

Obecnie zmniejsza się ilość oddziałów. W projekcie na rok 2011/2012 dyrektor zaplanował tamtemu nauczycielowi cały etat, zaś mi przydzielił 2/3 godzin dydaktycznych, zaś resztę przewidział do uzupełnienia na świetlicy. Czy muszę wyrazić na to zgodę? Czy mam prawo oczekiwać, że nauczyciel zatrudniany corocznie mógłby uzupełniać swój etat zajęciami świetlicowymi? Czy będę mieć zmienioną umowę o pracę?

ODPOWIEDŹ

Politykę kadrowę w szkole kreuje dyrektor i to on za nią odpowiada. Powinien kierować się interesem szkoły, jak i indywidualną oceną pracy danego nauczyciela. Oznacza to, że zwolnienie konkretnego nauczyciela (a nie innego) należy do decyzji dyrektora. To samo dotyczy przypadków ograniczania zatrudnienia. Oczywiście dyrektor powinien to czynić według kryteriów obiektywnych, niedyskryminujących, jasnych, czytelnych dla zainteresowanych. Ponadto tryb i zasady zwalniania, czy jednostronnego zmieniania wymiaru zatrudnienia określone są również przez przepisy Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.) – dalej KN. Dużo zależy od podstawy prawnej zatrudnienia (umowy o pracę, czy mianowania). Zatrudnienie oparte na mianowaniu podlega szczególnej ochronie prawnej. Zakładam, że właśnie na takiej podstawie prawnej jest zatrudniony opisany nauczyciel, mimo że z treści pytania to jednoznacznie nie wynika. W takim przypadku podstawa zwolnienia, czy zmiany umowy musi wynikać wprost z przepisu KN. Jednak i tak trudno „wyrokować”, dlaczego to nauczycielowi przedstawionemu w pytaniu, a nie nauczycielowi zatrudnionemu na czas określony, dyrektor przydzielił 2/3 etatu, skoro to mianowanie jest bardziej chronione. Być może są inne okoliczności niepodniesione w opisie stanu faktycznego. W związku z tym poniżej zamieszczam ogólne zasady uzupełniania pensum i ograniczania zatrudnienia.

Uzupełnienie pensum

Jeżeli dyrektor nie może zapewnić nauczycielowi pełnego wymiaru zajęć, może przydzielić mu inne zajęcia, pod warunkiem że dany nauczyciel ma wymagane kwalifikacje do ich prowadzenia. Jeżeli brakuje godzin dla nauczyciela, możliwe jest uzupełnianie brakującego pensum godzinami w ramach tego samego stanowiska i tygodniowego wymiaru zajęć (np. nauczyciel przedmiotowy uzupełnia etat w innej szkole również jako nauczyciel przedmiotowy – art. 22 ust. 1 KN. Jest to tzw. uzupełnienie etatu. Dotyczy ono zarówno nauczycieli zatrudnionych poprzez mianowanie, jak i nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy na czas nieokreślony. Gdy nie jest możliwe zapewnienie nauczycielowi realizacji pełnego pensum na mocy art. 22 ust. 1 KN, organ prowadzący szkołę (a nie dyrektor) może nałożyć na nauczyciela obowiązek podjęcia pracy w innej szkole lub szkołach i na tym samym lub, za jego zgodą, na innym stanowisku, w celu uzupełnienia tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć. Aby zastosować tę konstrukcję, w macierzystej szkole musi znaleźć się dla nauczyciela co najmniej 1/2 etatu. Pozostaje on cały czas zatrudniony w jednej szkole (szkoła, w której uzupełnia etat nie nawiązuje z nim odrębnego stosunku pracy; również całość swojego wynagrodzenia pobiera w macierzystej szkole). Jeśli nauczyciel nie wyrazi zgody, otrzymuje wynagrodzenie za część obowiązkowego wymiaru zajęć.

W wyroku z dnia 20 marca 1991 r., IPR 6/91, OSNC 1992/11/208 Sąd Najwyższy stwierdził, że „nie jest wymagana zgoda nauczyciela na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych) w wymiarze nie większym niż 1/2 etatu. [...] Zgoda nauczyciela, także mianowanego, na pracę w innej szkole w tej samej miejscowości w celu uzupełnienia obowiązującego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych) w wymiarze nie większym niż 1/2 etatu zgodnie z art.22 ustawy KN jest wymagana wyłącznie w przypadku zatrudnienia na innym stanowisku. Przy zachowaniu tego samego stanowiska i pozostałych przesłanek tego przepisu zgoda nauczyciela nie jest potrzebna i musi się on poddać dyspozycji przełożonych”.

Ograniczenie zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania

Jeżeli z uwagi na zmniejszenie liczby oddziałów w szkole nie ma możliwości uzupełnienia pensum w innej szkole, to w przypadku nauczycieli zatrudnionych na podstawie mianowania jest możliwość przekształcenia ich stosunków pracy nawiązanych na podstawie mianowania. Takim przekształceniem może być ograniczenie wymiaru zatrudnienia, o którym mowa w art. 22 ust. 2 KN. Zasada ograniczenia wymiaru zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania (tylko na podstawie mianowania) do wymiaru nie niższego niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć jest stosowana w wypadku, gdy nie ma możliwości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze w przypadkach wskazanych w art. 20 KN, np. w przypadku zmniejszenia ilości oddziałów oraz nie istnieją warunki do uzupełnienia pensum w innej szkole. Zmniejszenie zatrudnienia nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania w innej sytuacji jest niedopuszczalne.

Jeżeli chodzi o procedurę ograniczenia wymiaru zatrudnienia, to odbywa się ona wyłącznie na podstawie zgody nauczyciela. W związku z tym dyrektor szkoły powinien wcześniej uzyskać pisemne oświadczenie woli nauczyciela w kwestii ograniczenia wymiaru zatrudnienia. Na tej podstawie dyrektor może wystosować do nauczyciela pismo o ograniczeniu wymiaru zatrudnienia. Z kolei brak zgody nauczyciela na ograniczenie zatrudnienia spowoduje konieczność odpowiedniego zastosowania art. 20 KN, a więc rozwiązania stosunku pracy za trzymiesięcznym wypowiedzeniem ze skutkiem na koniec roku szkolnego, lub na wniosek nauczyciela przeniesienia go w stan nieczynny.

Jeśli nauczyciel wyraża zgodę na ograniczenie zatrudnienia i proporcjonalne zmniejszenie zatrudnienia – strony zawierają aneks do łączącej je umowy. W takim przypadku nie ulega zmianie podstawa prawna zatrudnienia. Mimo że nauczyciel ten ma ograniczony wymiar czasu pracy, nadal jest zatrudniony na podstawie mianowania.

UWAGA!

Niedopuszczalne jest uzupełnianie wymiaru czasu pracy godzinami pracy wykonywanej na innym stanowisku, na którym wymiar obowiązującego czasu pracy jest inny, bez zmiany stanowiska pracy (np. niedopuszczalne jest łączenie 18-godzinnego pensum nauczyciela z 26-godzinnym pensum nauczyciela świetlicy bez zmiany stanowiska pracy – ze stanowiska np. nauczyciela historii na stanowisko nauczyciela o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin). Dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin i jego pensum ustala organ prowadzący szkołę w drodze uchwały (art. 42 ust. 7 pkt 3 KN).

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.