PYTANIE

Proszę o szersze wyjaśnienie możliwości odpracowania jednej dodatkowej godziny w szkole licealnej.

Do wyboru: praca z uczniem zdolnym lub przygotowanie do matury. Wiadomo mi, że w innych szkołach rozlicza się wycieczki, samodoskonalenie, przygotowanie do pracy, itp. Czy dyrektor może tu coś narzucić i skąd taka różnorodność w interpretacji?

ODPOWIEDŹ

Nauczyciele, zgodnie ze zmianami wprowadzonymi w Karcie Nauczyciela, od dnia 1 września 2009 r. mają obowiązek, oprócz realizowania swojego pensum, przeprowadzić w ramach czasu pracy jedną godzinę tygodniowo ewidencjonowanych zajęć wynikającą z zadań statutowych szkoły.

W ramach dodatkowej godziny nauczyciel szkoły podstawowej i gimnazjum (w tym specjalnych) musi realizować:

• zajęcia opieki świetlicowej lub

• zajęcia w ramach godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora.

Natomiast nauczyciel szkoły ponadgimnazjalnej, w tym ponadgimnazjalnej szkoły specjalnej obowiązany jest prowadzić tylko zajęcia w ramach godzin przeznaczonych do dyspozycji dyrektora.

Zajęcia opieki świetlicowej są to zajęcia opiekuńczo-wychowawcze realizowane w świetlicy. Z kolei godziny do dyspozycji dyrektora, zgodnie z ramowymi planami nauczania, mogą być przeznaczone na:

• realizację dodatkowych zajęć edukacyjnych z języka obcego, języka mniejszości narodowej lub grupy etnicznej, nieujętych w ramowym planie nauczania dla danego etapu edukacyjnego, jeżeli wymiar godzin umożliwia realizację podstawy programowej albo dodatkowych zajęć edukacyjnych, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania,

• realizację ścieżek edukacyjnych, obejmujących zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania przedmiotów lub bloków przedmiotowych lub w postaci odrębnych zajęć,

• zorganizowanie zajęć dla grupy uczniów, z uwzględnieniem ich potrzeb i zainteresowań, w tym zajęć dydaktyczno-wyrównawczych,

• nauczanie historii i geografii kraju pochodzenia mniejszości narodowych i dziedzictwa kulturowego grup etnicznych – w szkołach z nauczaniem języka mniejszości narodowych lub grup etnicznych,

• realizację zajęć zwiększających szanse edukacyjne uczniów: na pracę z uczniem zdolnym lub z uczniem mającym trudności w nauce,

• realizację zajęć rozwijających zainteresowania uczniów.

Zajęcia realizowane w ramach tej godziny powinny wychodzić naprzeciw indywidualnym potrzebom uczniów poprzez udzielanie im pomocy w przezwyciężaniu trudności, w rozwijaniu zdolności lub pogłębianiu zainteresowań. Zajęcia te powinny być przeznaczone dla konkretnej grupy uczniów i pogłębiać ich zainteresowania. Nie spełniają tego kryterium zajęcia przeznaczone dla całej klasy i związane z realizacją programu nauczania. W ramach tych dodatkowych godzin bezwzględnie nie można realizować:

• obowiązkowych zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (godzin pensum),

• opieki nad uczniami podczas ich dowozu do szkoły,

• zajęć zastępstwa doraźnego oraz

• nauczania indywidualnego.

Powinny to być zajęcia realizowane ponad tygodniowy obowiązkowy wymiar zajęć, wynikające z zadań statutowych szkoły. Oznacza to w praktyce, że oprócz ewidencjonowania zadań związanych z realizacją tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć (pensum), należy również ewidencjonować tę jedną godzinę. Dokumentacja realizacji tej godziny polega na zapisaniu jej we właściwym dzienniku zajęć pozalekcyjnych.

Nauczyciel oprócz ewidencjonowanego pensum i tej jednej godziny zajęć, w ramach swojego czasu pracy (40 godzin tygodniowo przy pełnym etacie) powinien wykonywać inne czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym, które nie są rejestrowane.

Podjęcie decyzji, co do wyboru zajęć, które będą realizowane w ramach tej godziny w danej szkole, należy do kompetencji dyrektora szkoły. Kluczowymi dokumentami w kwestii organizacji i sposobu wypełniania tych zdań, w tym egzekwowania tego obowiązku, są statuty i arkusze organizacyjne szkoły. Dokumenty te powinny zawierać szczegółowe informacje dotyczące realizowanych przez szkołę zajęć dodatkowych (np. koła zainteresowań, zajęcia wyrównawcze). Rozwiązaniem prawnie dozwolonym jest również opracowanie procedury szkolnej w tym zakresie, zgodnie z którą dokonywany będzie wybór zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży w danym roku szkolnym, która będzie uwzględniała:

• potrzeby i zainteresowania uczniów,

• możliwości kadrowe i organizacyjne szkoły,

• potrzeby środowiska lokalnego,

• rozkład zajęć w zależności od okresów realizacji zajęć dydaktyczno-wychowawczych w szkołach w ciągu roku szkolnego,

• typ szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony.

Tworzenie dodatkowych procedur, dokumentów czy planów może wynikać jedynie z autonomicznej decyzji dyrektora szkoły – nie jest wymaganiem określonym wprost przez przepisy prawa.

Ministerstwo Edukacji Narodowej na swojej stronie internetowej zamieściło stanowisko, co do sposobu wykonywania obowiązkowej godziny.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.), art. 42 ust. 2 pkt 2 lit. a i b.

2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (DzU z 2002 r. nr 15, poz. 142, z późn. zm.), § 2 ust. 5 i 5a.

Dariusz Skrzyński – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego, prawa pracy i prawa autorskiego.