PYTANIE

Kto może być dyrektorem publicznej szkoły/placówki oświatowej i kto powierza to stanowisko? Kto jest pracodawcą dla dyrektora?

ODPOWIEDŹ

Zagadnienia te należy rozważyć na podstawie art. 36 i 36a ustawy z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (dalej UoSO).

Zgodnie z art. 36 ust.1 tej ustawy
szkołą lub placówką publiczną może kierować wyłącznie nauczyciel,
a więc osoba mająca kwalifikacje określone w art. 9 Karty Nauczyciela (dalej KN) i przepisach wykonawczych wydanych na jego podstawie.
Ponadto nauczyciel ten musi posiadać prawnie nadany status zawodowy nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego. Art. 36a ust.1 UoSO stanowi, że
stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza organ prowadzący szkołę. Według art. 5 c pkt 2 UoSO może to być wójt, burmistrz, prezydent, zarząd powiatu bądź województwa.

Najbardziej problematycznym zagadnieniem jest owo
powierzenie stanowiska, które z góry zakłada, że musi to być nauczyciel mianowany lub dyplomowany. Akt powierzenia stanowiska dyrektora wywołuje niewątpliwie skutki w sferze jego stosunku pracy jako nauczyciela. Nie jest jednak aktem nawiązania stosunku pracy. Nie można go utożsamiać z żadnym znanym prawu pracy zdarzeniem stanowiącym podstawę tego stosunku pracy.
Ustawa KN przewiduje bowiem tylko dwa sposoby nawiązania stosunku pracy z nauczycielem: przez mianowanie i umowę o pracę. Nie ma zatem problemu, jeżeli dyrektorem szkoły/placówki zostaje nauczyciel zatrudniony w danej szkole/placówce. Ma on już zawarty w tej instytucji stosunek pracy i jedynie powierza mu się pełnienie funkcji dyrektora. Problem powstaje, gdy powierza się stanowisko dyrektora szkoły/placówki nauczycielowi niezwiązanemu stosunkiem pracy ze szkołą. Śledząc od 2000 roku orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie, można zauważyć, że aktualnie przeważa pogląd, iż
powierzenie jest instytucją prawną niewątpliwie najbardziej zbliżoną do
powołania
– co zgodnie z art. 68 Kodeksu Pracy jest nawiązaniem stosunku pracy, ale w funkcji dyrektora. Kwestia nie byłaby skomplikowana, gdyby ów dyrektor nie prowadził zajęć dydaktycznych. Jednak dyrektor z kwalifikacjami pedagogicznymi zgodnie z art. 42 ust. 6 KN ma obowiązek realizacji zajęć dydaktycznych, więc jest nauczycielem, mimo że nie został zatrudniony na stanowisko nauczyciela. Natomiast według art. 36 ust. 2 UoSU
powołanie stosuje się jedynie do osób niebędących nauczycielami.

Co zatem zrobić w sytuacji, gdy dyrektor został wybrany spoza grona pedagogicznego danej szkoły? Po wyłonieniu w konkursie kandydata na dyrektora, organ prowadzący szkołę, powierzając mu to stanowisko, powinien zgodnie z art.18 KN, przenieść go z urzędu, na stanowisko nauczyciela w tej placówce.

Organ prowadzący szkołę od momentu powierzenia stanowiska dyrektorowi zaczyna pełnić funkcję jego pracodawcy:
prowadzi i przechowuje jego akta osobowe,
udziela mu urlopów – między innymi wypoczynkowych, bezpłatnych, zdrowotnych, podpisuje delegacje, udziela kar porządkowych, rozwiązuje umowę o pracę. Trzeba jednak przyznać, że prawo nie jest jednoznaczne w tym zakresie.

Z analizy struktur organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego wynika, że szkoły i placówki oświatowe są uwzględnione w tych strukturach jako jednostki budżetowe, lecz nie ma w tych strukturach stanowisk dyrektorów szkół i placówek oświatowych. Stanowiska dyrektora szkoły/placówki oświatowej nie ma też w rozporządzeniu
w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin, starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich. Czy w takim razie dyrektorem zarządza uprawniony pracodawca?

Na przyszłość należy mieć nadzieję, że przy kolejnych nowelizacjach ustawy o systemie oświaty i Karty Nauczyciela zatrudnianie dyrektorów zostanie uporządkowane chociażby poprzez zastąpienie czynności
powierzenia przez
powołanie.

Podstawa prawna:

1) ustawa z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (DzU z 2004 roku Nr 256, poz. 2572)

2) ustawa z 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (DzU z 2006 roku Nr 97, poz. 674)

3) ustawa z 26 czerwca 1974 Kodeks Pracy (DzU z 1998 roku Nr 21, poz. 94)

4) rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 roku
w sprawie zasad

wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w urzędach gmin,

starostwach powiatowych i urzędach marszałkowskich (DzU z 2005 roku Nr 146, poz. 1223)

5) rozporządzenie Rady Ministrów z 2 sierpnia 2005 roku
w sprawie zasad

wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach

organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (DzU z 2005 roku Nr 146, poz. 1222)

Elżbieta Kaczmarska

edukator samorządowy