Egzamin sprawdzający
Odpowiada
29.04.2009
W WSO szkół spotkałam się z terminem „egzamin sprawdzający”. Skąd się wziął ten termin?
Historia egzaminu sprawdzającego w polskiej szkole sięga dość daleko w przeszłość. Pierwszym, dostępnym mi aktem prawnym, w którym funkcjonuje egzamin sprawdzający, jest Zarządzenie Nr 25 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 lipca 1990 r. w sprawie regulaminu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (DzUrz MEN z dnia 25 lipca 1990 r., nr 6, poz. 35), które obowiązywało do 30 września 1992 r.
W ww. zarządzeniu egzaminowi sprawdzającemu poświęcony jest cały rozdział IV. Istota egzaminu sprawdzającego zawarta jest w § 16 ust.1. Dowiadujemy się z niego, że
uczeń miał prawo do składania egzaminu sprawdzającego, jeśli ustalona przez nauczyciela ocena okresowa (roczna) była jego zdaniem lub zdaniem jego rodziców zaniżona. Prawo do egzaminu sprawdzającego nie przysługiwało uczniowi, który miał oceny niedostateczne okresowe (roczne) z trzech i więcej przedmiotów (§ 16 ust. 2).
Zarządzenie regulowało także wszystkie kwestie związane z organizacją i przebiegiem tego egzaminu. Oto najważniejsze spośród nich:
1) Egzamin sprawdzający przeprowadzano na prośbę ucznia, jego rodziców, samorządu klasowego lub wychowawcy klasy.
2) Egzamin powinien być przeprowadzony nie później niż w ostatnim dniu zajęć dydaktycznych w danym roku szkolnym.
3) Trzyosobową komisję egzaminacyjną powoływał dyrektor szkoły.
4) W skład komisji wchodzili: dyrektor, wicedyrektor, inna osoba pełniąca w szkole funkcję kierowniczą lub wychowawca klasy jako przewodniczący; nauczyciel danego przedmiotu – jako egzaminator; nauczyciel tego samego lub pokrewnego przedmiotu – jako członek komisji; za zgodą dyrektora szkoły w egzaminie mogli uczestniczyć przedstawiciele komitetu rodzicielskiego lub doradca metodyczny.
5) Ocena wiedzy i umiejętności ucznia ustalona na podstawie egzaminu mogła być zmieniona jedynie przez powtórny egzamin sprawdzający, wyznaczony przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny (§ 20.1), który miał rozpatrywać sprawy szkolne między szkołą a uczniami (§ 3.1).
Pierwszym, co nasuwa się przy pobieżnej analizie zapisów Zarządzenia Nr 25 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 16 lipca 1990 r., jest wrażenie, że prawo bardzo mocno broniło interesów ucznia. Kiedy jednak nieco uważniej przyjrzymy się wprowadzonym w nim regulacjom, okaże się, że nie były one dobre ani dla całego systemu edukacji, ani dla pojedynczego ucznia. Było tak przede wszystkim dlatego, że jak wynika z § 14 zarządzenia,
ustalona przez nauczyciela ocena okresowa (roczna) mogła być zmieniona jedynie w wyniku egzaminu sprawdzającego. To znaczy, że od 1 września 1990 roku przestały funkcjonować w szkole egzaminy poprawkowe.
Kto uczył w tamtym czasie wie, czym zaowocowało to postanowienie. W szkołach mnożyły się egzaminy sprawdzające, bywało ich nawet kilkadziesiąt w ciągu roku. Jedynym zgodnie z literą prawa uzasadnieniem podań o egzamin sprawdzający było twierdzenie, że ustalona przez nauczyciela ocena jest zaniżona. Zatem wszystkie podania złożone o egzamin sprawdzający z punktu widzenia statystyki były świadectwem sporu miedzy szkołą a uczniami i ich rodzicami, ale z rzeczywistością szkolną nie miały już wiele wspólnego.
Dla uzupełnienia obrazu regulacji prawnych zawartych w omawianym zarządzeniu dodać należy, że
zapisane w nim były także egzaminy klasyfikacyjne:
„§ 25.1 Na prośbę ucznia nie klasyfikowanego z przyczyn usprawiedliwionych lub jego rodziców, rada pedagogiczna wyznacza egzamin klasyfikacyjny z materiału programowego realizowanego w danym okresie”.
Zarządzenie określało także jego organizację oraz procedurę odwoławczą.
Później obowiązywało jeszcze Zarządzenie z dnia 24 września 1992 r. w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych dla dzieci i młodzieży oraz przeprowadzania egzaminów sprawdzających i klasyfikacyjnych (DzUrz MEN z 1992 r. nr 7, poz. 32).
Jeżeli obecnie obowiązujące rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów mówi, że ocena klasyfikacyjna wystawiona przez nauczyciela jest ostateczna (§ 18 ust. 1) z wyjątkiem zastrzeżeń, jakie mogą zgłosić uczeń lub jego rodzice w przypadku ustalenia tej oceny niezgodnie z przepisami prawa dotyczącymi trybu ustalenia tej oceny (§ 19), to jaka jest racja bytu tych egzaminów sprawdzających w świetle obowiązujących przepisów prawa?
Podstawą do takich egzaminów jest prawo stanowione w szkole. Obowiązek jego tworzenia zapisany jest w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (DzU nr 61, poz. 624).
I tak np. w ramowym statucie szkoły podstawowej (załącznik nr 2 rozporządzenia) zapisane jest:
„§ 2.1. Statut szkoły określa w szczególności:
4) szczegółowe zasady wewnątrzszkolnego oceniania uczniów”.
Takie same zapisy znajdują się w ramowych statutach wszystkich innych typów szkół.
Więcej na temat oceniania wewnątrzszkolnego przynosi Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DzU nr 83, poz. 562 ze zm.). Interesująca nas kwestia zawiera się w § 3 ust. 3 pkt. 6, który brzmi:
„Ocenianie wewnątrzszkolne obejmuje ustalanie warunków i trybu uzyskania wyższych niż przewidywane rocznych (semestralnych) ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych i dodatkowych zajęć edukacyjnych oraz rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania”.
Ten właśnie zapis może być podstawą do przeprowadzania w szkole egzaminów sprawdzających.
Jeżeli egzaminy sprawdzające, funkcjonujące w WSO szkół, spełniają warunek ww. rozporządzenia (§ 3 ust. 3 pkt 6), to czy nie powinny się odbyć najpóźniej w dniu posiedzenia rady klasyfikacyjnej, gdzie podejmuje się uchwałę o rocznym klasyfikowaniu i promowaniu uczniów?
Tak, jeśli w Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania przewidziano egzaminy sprawdzające,
powinny się one odbyć przed klasyfikacją śródroczną lub roczną (zależnie od zapisów WSO). Jest to zgodne z logiką zapisu § 11 ust. 9 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (DzU nr 83, poz. 562 ze zm.). Przed rocznym (semestralnym) klasyfikacyjnym zebraniem plenarnym rady pedagogicznej nauczyciele prowadzący poszczególne zajęcia edukacyjne oraz wychowawca klasy są obowiązani poinformować ucznia i jego rodziców (prawnych opiekunów) o przewidywanych dla niego rocznych (semestralnych) ocenach klasyfikacyjnych z zajęć edukacyjnych i przewidywanej rocznej ocenie klasyfikacyjnej zachowania, w terminie i formie określonych w statucie szkoły.
Informacja ta powinna przecież m.in. umożliwić uczniom skorzystanie z procedury uzyskania oceny wyższej niż przewidywana.
W różnych WSO są zapisy, że protokół z egzaminu sprawdzającego stanowi załącznik do arkusza ocen, a ocenę z tego egzaminu (z zachowaniem pewnych warunków) wpisuje się do arkusza ocen, a przecież obecnie obowiązujące druki arkuszy ocen mają wpisy tylko o egzaminach klasyfikacyjnych i poprawkowych.
Do arkusza ocen można dołączyć protokół z egzaminu sprawdzającego na zasadzie porządkowania dokumentacji szkolnej. Pozwalają na to następujące zapisy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (DzU nr 23, poz. 225 z późn. zm.):
„§ 8. Wewnątrzszkolne ocenianie uczniów może być także dokumentowane w innym niż dziennik lekcyjny dokumencie, określonym w statucie szkoły, z tym że ustalone dla ucznia oceny końcoworoczne (semestralne), zaliczenia i ocenę zachowania wpisuje się do dziennika lekcyjnego”.
㤠15. 2.
Egzaminy uczniów należy dokumentować w protokołach egzaminów zgodnie z odrębnymi przepisami. Protokoły egzaminów włącza się do arkuszy ocen uczniów”.
Bożena Kula – nauczyciel konsultant Pracowni Doskonalenia Kadry Kierowniczej i Doradztwa Metodycznego w Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach.
Brak komentarzy