Odpowiedź:

Jeśli podczas rozmowy o pracę przyszły pracodawca szczegółowo uzgodni z kandydatem do pracy istotne warunki podjęcia zatrudnienia, to niedoszłemu pracownikowi przysługuje wobec pracodawcy roszczenie o zawarcie z nim umowy o pracę lub o odszkodowanie. Jeżeli strony de facto ustnie uzgodniły postanowienia umowy to doszło formalnie do jej zawarcia w takim przypadku przysługuje roszczenie o  ustalenie istnienia stosunku pracy.

Uzasadnienie:

Każda umowa (także umowa o pracę) zostaje zawarta w chwili złożenia przez strony zgodnych oświadczeń woli. Oświadczenia te, obejmujące istotne elementy danej umowy, mogą być złożone równocześnie (np. w toku negocjacji) albo kolejno jako oferta i później jej przyjęcie. Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy jest ofertą, jeżeli to oświadczenie określa istotne postanowienia umowy (art. 66 k.c.).

Do istotnych elementów umowy o pracę z nauczycielem należą:

• stanowisko,
• miejsce pracy,
• termin rozpoczęcia pracy,
• wynagrodzenie lub zasady jego ustalania,
• wymiar czasu pracy,
• termin rozpoczęcia pracy (art. 14 Karty Nauczyciela, art. 29 Kodeksu pracy).

Umowa o pracę, dla jej ważnego i skutecznego zawarcia pod względem prawnym, nie wymaga formy pisemnej. A zatem ustne uzgodnienie ww. warunków między pracodawcą i pracownikiem powoduje powstanie stosunku pracy. Przepisy prawa pracy przewidują jedynie dla pracodawcy obowiązek ewentualnego potwierdzenia na piśmie ustaleń co do stron, rodzaju oraz warunków umowy. Jeżeli zatem w omawianej sprawie doszło do ustalenia powyższych warunków i strony nie uzależniają istnienia zatrudnienia od późniejszego zawarcia pisemnej umowy o pracę została zawarta umowa. Jeżeli następnie dyrektor kwestionuje zawarcie umowy, dochodzenie roszczeń może nastąpić podczas procesu o ustalenie istnienia stosunku pracy. W tym przypadku to nauczyciel musi udowodnić, że zawarł ustną umowę o pracę (uzgodnił z drugą stroną wszystkie istotne warunki umowy o pracę).

Można również w opisanym przypadku zastanawiać się, czy w lipcu doszło do zawarcia umowy przedwstępnej z art. 389 kodeksu cywilnego. Umowa przedwstępna polega na tym, że strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości tzw. umowy przyrzeczonej (czyli np. umowy o pracę), uzgadniając już w umowie przedwstępnej istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Jak zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z 10 września 1997 r., jeżeli w toku prowadzonych rozmów nie doszło między stronami do stanowczego uzgodnienia istotnych składników umowy o pracę i postanowień umowy przedwstępnej ani przyrzeczenia zatrudnienia nauczyciela w szkole, to pracownik nie może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej (I PKN 243/97). Gdy dyrektor uchylania się od zawarcia w umowie przedwstępnej umowy o pracę niedoszły pracownik ma dwa roszczenia: o zawarcie umowy przyrzeczonej (czyli obiecanej umowy o pracę) lub o odszkodowanie jeżeli nie chce dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. W tym przypadku w odszkodowaniu można żądać równowartości wynagrodzenia, które pracownik utracił u poprzedniego pracodawcy w związku z tym, że rozwiązał z nim poprzednią umowę. Następuje to na drodze postępowania sądowego.

Podstawa prawna:

• 14 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 967 ze zm.),
• 29, art. 300 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. 2019 r., poz. 1040),
• 66, 389 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1145).