Pytanie:

Rodzice jednego z uczniów w klasie czwartej są rozwiedzeni i skonfliktowani. W wielu sytuacjach podejmują wykluczające się decyzje odnośnie aktywności szkolnej dziecka. Ostatnią sytuacją tego rodzaju jest deklaracja rezygnacji z zajęć WDŻ - jeden z rodziców potwierdził udział dziecka w zajęciach, natomiast drugi podpisał rezygnację z zajęć. Dokument podpisywany przez rodzica zawiera możliwość rezygnacji z zajęć oraz jednoczesne przyjęcie odpowiedzialności przez rodzica za dziecko w czasie trwania zajęć WDŻ. Szkoła nie posiada jakichkolwiek informacji na temat ograniczenia praw rodzicielskich którejkolwiek ze stron. Czy w opisywanej sytuacji dziecko powinno brać udział w zajęciach WDŻ, czy może powinno zostać z nich zwolnione? Czy decyzja któregokolwiek z rodziców może zostać uznana za nadrzędną?

Odpowiedź:

Jeżeli nie ma żadnego orzeczenia sądowego co do władzy rodzicielskiej to rodzice decydują wspólnie o istotnych sprawach swoich dzieci. Jeżeli rodzice przedstawiają rozbieżne oświadczenia to moim zdaniem, należy wystosować pismo do rodziców o podjęcie wspólnej decyzji odnośnie WDŻ, z zastrzeżeniem że jeżeli tego nie zrobią to szkoła zwróci się do sądu rodzinnego o zajęcie się tą sprawą.

Uzasadnienie:

Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. W istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie. W razie braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Pojęcie „istotne sprawy dziecka” ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania relacji szkoła rodzice. Pracownicy oświaty muszą rozumieć, jakie decyzje może podejmować samodzielnie rodzic, a do jakich wymagana jest zgoda obojga. Bez tego będą narażali się na zarzut działania sprzecznego z prawem. Istotne sprawy dziecka nie zostały zdefiniowane ustawowo. Można uznać, że jest to decyzja dotycząca nauki religii, WDŻ.

W określonych sytuacjach może nastąpić ograniczenie władzy rodzicielskiej. Takim orzeczeniem może być:

• samodzielne prawomocne postanowienie sądu o ograniczeniu władzy rodzicielskiej
• postanowienie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej stanowiące element innego orzeczenia np. wyrok w sprawie o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa, albo ustalającym pochodzenie dziecka;
• postanowienie zabezpieczające wydane w trakcie postępowań wymienionych powyżej

Ograniczenie może przybrać różne formy, w tym taką w której jeden z rodziców sprawuje bieżącą pieczę nad dzieckiem, podczas gdy drugi ma prawo współdecydowania o pewnych kategoriach spraw. Zazwyczaj współdecydowanie dotyczy spraw związanych z edukacją (obok takich kwestii jak np. podejmowanie leczenia, wybór wyznania).

W momencie uzyskania przez dyrektora informacji o postępowaniu o rozwód bądź separację, powinien on niezwłocznie zażądać przedłożenia któregokolwiek z orzeczeń opisanych powyżej. Bez informacji w tym względzie nie będzie możliwe ustalenie, jak przedstawia się władza rodzicielska i które z rodziców podejmuje decyzje związane z edukacją.

Jeżeli postępowanie rozwodowe jest w toku powinna poinformować rodziców, że w razie wydania przez sąd postanowienia zabezpieczającego związanego z władzą rodzicielską lub kontaktami, powinni niezwłocznie przedłożyć je w jednostce. W praktyce większość rodziców robi to z własnej inspiracji. Jeżeli zostało przedłożone takie orzeczenie, jednostka jest zobligowana je respektować.

Zdarzają się orzeczenia zabezpieczające regulujące władzę rodzicielską w ten sposób, że istotne decyzje co do edukacji dziecka w czasie trwania postępowania będzie podejmować tylko jeden z rodziców. W takim przypadku, przed podjęciem istotnej decyzji związanej z dzieckiem, dyrektor powinien odebrać od rodzica pisemne oświadczenie, że postanowienie zabezpieczające nie zostało zmienione, a sprawa o rozwód nie zakończyła się prawomocnie.

Jeżeli zachowanie lub oświadczenia rodzica budzą wątpliwości dyrektora, ma on interes prawny do uzyskania informacji w sądzie na temat stanu postępowania i ewentualnych decyzji podjętych co do władzy rodzicielskiej.

Jeżeli nie zostało wydane postanowienie zabezpieczające, do czasu prawomocnego zakończenia sprawy rozwodowej wyrokiem, władza rodzicielska i prawo kontaktów z dzieckiem pozostaje niezmienione.

Jeżeli jednak postępowanie rozwodowe zostało prawomocnie zakończone należy poprosić rodziców o przekazanie wyroku rozwodowego z klauzulą prawomocności. Również w tym przypadku, w razie braku inicjatywy rodziców, dyrektor może wystąpić do sądu o wydanie wyroku rozwodowego wraz z klauzulą prawomocności. Bez tego nie jest w stanie ocenić, na ile oświadczenia rodziców dotyczące edukacji dziecka są dla niego wiążące.

Podstawa prawna:

• 92 i kolejne ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).