Nauczyciel rozpoczynający staż na kolejny stopień awansu zawodowego, zgodnie z art. 9c ust. 3 Karty Nauczyciela, zobowiązany jest do opracowania i przedłożenia dyrektorowi szkoły planu rozwoju zawodowego.

Plan powinien uwzględniać wymagania określone dla poszczególnych stopni awansu zawodowego nauczyciela, a wskazanych w § 6–8 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (DzU nr 260, poz. 2593 z późn. zm.).

Nauczyciel stażysta ubiegający się o stopień zawodowy nauczyciela kontraktowego zobowiązany jest w swoim planie rozwoju zawodowego uwzględnić:

– poznanie organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły (w tym przepisów związanych z funkcjonowaniem szkoły, sposobem prowadzenia dokumentacji obowiązującej w szkole, zapewnieniem bhp w nauce i pracy),

– hospitowanie zajęć prowadzonych przez opiekuna stażu lub innych nauczycieli, co najmniej jedną godzinę w miesiącu, jak również omówienie wspomnianych zajęć,

– prowadzenie zajęć z uczniami, w obecności opiekuna stażu lub dyrektora szkoły, w wymiarze nie mniejszym niż jedna godzina w miesiącu oraz omawianie wspomnianych zajęć z osobą hospitującą,

– uczestniczenie w wewnątrzszkolnych formach doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Nauczyciel kontraktowy ubiegający się o stopień zawodowy nauczyciela mianowanego w swoim planie rozwoju zawodowego powinien uwzględnić:

– uczestnictwo w pracach organów szkoły związanych z realizacją zadań dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych, ewentualnie innych, wynikających ze statutu szkoły oraz potrzeb szkoły i środowiska lokalnego,

– pogłębianie wiedzy i umiejętności zawodowych, samodzielnie lub przez udział w różnych formach kształcenia ustawicznego,

– poznanie przepisów dotyczących systemu oświaty, pomocy społecznej, jak też postępowania w sprawach nieletnich.

Natomiast nauczyciel mianowany ubiegający się o stopień awansu zawodowego nauczyciela dyplomowanego powinien w swoim planie rozwoju zawodowego zawrzeć:

– działania mające na celu doskonalenie warsztatu i metod pracy (w tym doskonalenie umiejętności stosowania technologii informacyjnej i komunikacyjnej),

– zadania służące podniesieniu jakości pracy szkoły,

– pogłębianie wiedzy i umiejętności służących własnemu rozwojowi oraz podniesieniu jakości pracy szkoły z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której odbywa staż (samodzielnie lub poprzez udział w formach kształcenia ustawicznego).

Plan rozwoju zawodowego powinien uwzględniać wymienione wyżej wymagania oraz zakładać nabycie wskazanych w przywołanym rozporządzeniu
niezbędnych wymagań do uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego.
W przypadku ubiegania się o stopień zawodowy nauczyciela kontraktowego są to:

– znajomość organizacji, zadań i zasad funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbywa staż,

– umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację statutowych zadań szkoły, w której nauczyciel odbywa staż,

– znajomość środowiska uczniów, ich problemów oraz umiejętności współpracy ze środowiskiem uczniów,

– umiejętność omawiania prowadzonych i obserwowanych zajęć.

W przypadku ubiegania się o stopień awansu zawodowego nauczyciela mianowanego wymagania te obejmują:

– umiejętność organizacji i doskonalenia warsztatu pracy, dokonywania ewaluacji własnych działań, a także oceniania ich skuteczności i dokonywania zmian w tych działaniach, w przypadku pracy w publicznych szkołach i szkolnych punktach konsultacyjnych przy przedstawicielstwach wojskowych RP, również umiejętności samodzielnego opracowania indywidualnych planów pracy z dzieckiem i prowadzenia karty pobytu dziecka oraz aktywnego działania w zespole do spraw okresowej oceny sytuacji wychowanków,

– umiejętność uwzględniania w pracy potrzeb rozwojowych uczniów, problematyki środowiska lokalnego oraz współczesnych problemów społecznych i cywilizacyjnych,

– umiejętność wykorzystywania technologii informacyjnej i komunikacyjnej,

– umiejętność zastosowania wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki oraz ogólnych zagadnień z zakresu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w rozwiązywaniu problemów związanych z zakresem realizowanych przez nauczycieli zadań,

– umiejętność posługiwania się przepisami systemu oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w zakresie funkcjonowania szkoły, w której nauczyciel odbył staż.

W przypadku nauczycieli ubiegających się o stopień zawodowy nauczyciela dyplomowanego do wymagań koniecznych zaliczono:

– uzyskanie pozytywnych efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej na skutek wdrożenia działań mających na celu doskonalenie pracy własnej i podniesienie jakości pracy szkoły, a w przypadku nauczycieli dyrektorów, nauczycieli w urzędach, jak też nauczycieli związkowców (zgodnie z art. 9e ust. 1–3 Karty Nauczyciela), uzyskanie pozytywnych efektów w zakresie realizacji zadań odpowiednio na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją,

– wykorzystywanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej,

– umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym przeprowadzanie otwartych zajęć, w szczególności dla nauczycieli stażystów i nauczycieli kontraktowych, prowadzenie zajęć dla nauczycieli w ramach wewnątrzszkolnego doskonalenia zawodowego lub innych zajęć,

– realizację, co najmniej trzech z następujących zadań:

a) opracowanie i wdrożenie programu działań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych odpowiednio z oświatą, pomocą społeczną lub postępowaniem w sprawach nieletnich,

b) wykonywanie zadań doradcy metodycznego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, eksperta komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy, rzeczoznawcy do spraw programów nauczania, programów wychowania przedszkolnego, podręczników lub środków dydaktycznych lub konsultanta współpracującego z Centrum Edukacji Artystycznej (w przypadku szkół artystycznych),

c) poszerzenie zakresu działań szkoły, w szczególności dotyczących zadań dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych,

d) uzyskanie umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie zaawansowanym, a w przypadku nauczycieli języków obcych – uzyskanie umiejętności posługiwania się drugim językiem obcym na poziomie zaawansowanym,

e) wykonywanie zadań na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, we współpracy z innymi osobami, instytucjami samorządowymi lub innymi podmiotami,

f) uzyskanie innych znaczących osiągnięć w pracy zawodowej (np. sukcesy uczniów na olimpiadach przedmiotowych, otrzymanie nagrody Ministra Edukacji Narodowej – z praktycznego punktu widzenia trudno jest jednak zaplanować realizację tego zadania),

– umiejętność rozpoznawania i rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych, z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju szkoły, w której nauczyciel jest zatrudniony.

Mając na uwadze przedstawione powyżej wymagania, należy zaplanować konkretne działania w okresie stażu i przyporządkować je do wymagań zawartych w rozporządzeniu.

Przepisy prawa nie wskazują konkretnej formy konstrukcji planu rozwoju zawodowego. Wydaje się jednak, że najlepszą z nich jest opracowanie planu rozwoju zawodowego zgodnie z wymaganiami określonymi w kolejnych paragrafach rozporządzenia. Znacznie ułatwia to pracę komisji, dyrektora szkoły, jak też pisanie sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego. Przy takiej konstrukcji również łatwiej jest zaplanować konkretne zadania i termin ich realizacji. Mniej praktyczne wydaje się konstruowanie planu, uwzględniając cztery obszary aktywności nauczyciela, do których zalicza się: dydaktyczną, wychowawczą, organizacyjną i osobistą. Taka konstrukcja planu nie jest błędna, jednakże należy pamiętać, że w trakcie stażu musimy spełnić wskazane w rozporządzeniu wymagania.

Konstruując plan rozwoju zawodowego, musimy uwzględniać specyfikę szkoły, w której odbywamy staż, jak również nasze możliwości. W planie rozwoju zawodowego oprócz zaplanowanych zadań powinny znaleźć się również
przewidywane terminy realizacji
poszczególnych zadań, jak również dowody ich realizacji (np. zaświadczenia o ukończonych formach szkolenia itp.). Oczywiście musimy pamiętać, że opracowując plan rozwoju zawodowego, planujemy nasze działania z dość dużym wyprzedzeniem, a więc niektóre działania mogą nie zostać zrealizowane, ale zamiast nich zrealizujemy inne. W takim przypadku należy zaznaczyć to w sprawozdaniu z planu rozwoju zawodowego.
Istnieje
również możliwość dokonywania zmian w zatwierdzonym przez dyrektora szkoły planie rozwoju zawodowego, jednakże dzieje się to za zgodą dyrektora szkoły.

Zgodnie z paragrafem 3 rozporządzenia dotyczącego stopni awansu zawodowego nauczycieli, nauczyciel stażysta przedkłada dyrektorowi szkoły projekt planu rozwoju zawodowego w terminie
20 dni od dnia rozpoczęcia zajęć. Nauczyciel kontraktowy i mianowany do wniosku o rozpoczęcie stażu, który kieruje do dyrektora szkoły, załącza projekt planu rozwoju zawodowego.
Dyrektor szkoły jest zobowiązany zatwierdzić projekt planu rozwoju zawodowego nauczyciela w ciągu 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, ewentualnie zwrócić go nauczycielowi do poprawy z pisemnym wskazaniem zakresu niezbędnych zmian, które nauczyciel powinien niezwłocznie nanieść i ponownie przedłożyć projekt dyrektorowi szkoły do zatwierdzenia.

Należy zaznaczyć, że dyrektor szkoły, zgodnie z art. 9c ust. 4 Karty Nauczyciela przydziela nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu opiekuna stażu, który ma służyć pomocą w realizacji planu rozwoju zawodowego.

Adam Balicki – pracownik naukowy Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.