Statut jako szczególny akt prawa wewnętrznego

Statut stanowi szczególną kategorię wśród aktów prawa wewnętrznego szkoły. Nie znaczy to, że zajmuje pozycję nadrzędną w hierarchii aktów prawa wewnętrznego, gdyż takiej hierarchii prawo nie przewiduje. Szczególna rola statutu wynika z doniosłości materii będącej przedmiotem regulacji statutowej. Statut, tak jak pozostałe akty wewnętrzne, ma swoje umocowanie w ustawie. Zapisy statutowe nie mogą stanowić samoistnej podstawy do wydawania innych aktów prawa wewnętrznego. Pogląd przeciwny prowadziłby do uznania formalnej wyższości statutu nad innymi aktami wewnętrznymi, co nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym prawie. Natomiast pod względem formalnym statut ma moc prawną równą innym aktom wewnętrznym.

Treść statutu

Statut jest aktem o charakterze strukturalno-organizacyjnym. Zawiera przepisy ustrojowe i kompetencyjne. Mogą się w nim znaleźć także przepisy proceduralne określające wewnętrzną organizację pracy organów oraz uszczegóławiające procedurę tworzenia prawa wewnątrzszkolnego. Podstawową jednostką redakcyjną jest najczęściej paragraf, który można podzielić na ustępy. Paragraf (ustęp) może zawierać wyliczenie w punktach. W obrębie punktów można dokonać dalszego wyliczenia, wprowadzając litery. W obrębie liter również można dokonać wyliczenia, wprowadzając tiret (-). W związku z tym, że statut zwykle jest aktem dość obszernym, można dokonać systematyzacji jego przepisów. W tym celu paragrafy grupuje się w rozdziały, rozdziały – w działy, a działy łączy się w tytuły. Rozdziały numeruje się cyframi arabskimi, a działy i tytuły – cyframi rzymskimi, np.: Dział II, Rozdział 3.

Tryb ustanowienia statutu

Zmiany do statutu nadanego przez organ założycielski oraz kolejny statut uchwala rada szkoły, a jeżeli jej nie powołano – rada pedagogiczna. Przepisy nie zawierają pełnej regulacji trybu stanowienia statutu szkoły. Wprowadzenie statutu w życie jest zadaniem dyrektora. Zgodnie z art. 39 ust. 1 pkt 4 u.s.o. dyrektor realizuje uchwały rady szkoły oraz rady pedagogicznej podjęte w ramach ich kompetencji stanowiących.

Przyczyny dokonywania zmian w statucie

Najczęstszą przyczyną dokonywania zmian w statucie są zmiany zachodzące w przepisach prawa powszechnego i lokalnego. Również od 1 września 2015 r. weszło w życie szereg nowelizacji przepisów, które wymuszają nowelizacje statutów. Zmiany statutów wynikają również z potrzeby wprowadzenia nowych rozwiązań organizacyjnych w funkcjonowaniu społeczności szkolnej, zaleceń organów kontrolnych (niespójność rozwiązań statutowych z obowiązującym prawem), zmiany nazwy placówki czy nadania imienia.

Sposoby dokonywania zmian w statucie

Ustawa o systemie oświaty nie zawiera określonych wymogów co do formy, w jakiej należy wprowadzać zmiany w statucie szkoły. Aktualizacja statutu odbywa się poprzez skreślenie zapisu, przekształcenie jego treści albo dostosowanie wcześniejszych zapisów do obecnego stanu prawnego. Wprowadzając zmiany, nie należy zmieniać dotychczasowej numeracji przepisów statutu. Jeżeli zmiany miałyby być liczne albo statut był już poprzednio wielokrotnie zmieniany, opracowuje się projekt nowego statutu.

Przygotowanie przez radę pedagogiczną projektu zmian statutu

Na podstawie art. 42 ust. 1 ustawy o systemie oświaty rada pedagogiczna przygotowuje projekt statutu szkoły lub placówki albo jego zmian. Rada pedagogiczna może powołać zespół ds. opracowania projektu zmian w statucie (sformułowanie zadań zespołu, określenie harmonogramu pracy oraz terminu przedstawiania końcowej wersji projektu radzie pedagogicznej). Przygotowany projekt statutu powinien zostać przyjęty przez radę pedagogiczną i przekazany radzie szkoły do uchwalenia. Funkcjonująca w szkole rada rodziców i samorząd uczniowski muszą zapoznać się ze zmianami w statucie szkoły uchwalonymi przez radę pedagogiczną, gdyż statut jest aktem zawierającym wewnątrzszkolne uregulowania prawne dotyczące zadań i spraw szkoły, określającym organizację oraz zasady funkcjonowania danej szkoły. Rada rodziców i samorząd uczniowski nie opiniuje zmian statutu, natomiast mogą wystąpić z wnioskiem o dokonanie zmian w jego treści. Rada pedagogiczna może (nie musi) konsultować z radą rodziców i samorządem uczniowskim projektowane zmiany statutu.

Uchwalenie zmian przez radę szkoły

W szkołach, w których nie funkcjonuje rada szkoły, uchwalanie statutu leży w kompetencjach rady pedagogicznej – stosownie do zapisu art. 52 ust. 2 ustawy o systemie oświaty. Uchwalenie zmian w statucie szkoły następuje w drodze uchwały. Rada szkoły ma dwie możliwości:

– może przyjąć, w drodze uchwały, przekazany jej projekt statutu,

– może odrzucić projekt statutu i przesłać go do poprawek radzie pedagogicznej, ponieważ z zapisów ustawy nie wynika, aby rada szkoły miała prawo wnoszenia poprawek do projektu statutu.

Tekst ujednolicony statutu

Rada szkoły lub rada pedagogiczna, jeżeli nie ma rady szkoły, powinna uchwalić dwie uchwały: jedną zmieniającą statut, a drugą wprowadzającą tekst ujednolicony. Może również w uchwale upoważnić dyrektora do wprowadzenia tekstu ujednoliconego. Wtedy dyrektor jest zobowiązany zarządzeniem ujednolicić statut (statut będzie załącznikiem do zarządzenia). Posługiwanie się statutem, do którego istnieje kilkanaście aneksów zmieniających jego uprzednie postanowienia bywa uciążliwe. Dlatego wskazane jest opracowanie tekstu ujednoliconego na podstawie kolejnych aneksów przyjętych przez radę pedagogiczną w formie uchwał zmieniających. Tekst jednolity statutu szkoły powinien uwzględniać wszystkie zmiany, które zaszły od momentu wejścia w życie lub ostatniego tekstu jednolitego. Rada w podjętej uchwale zmieniającej upoważnia dyrektora szkoły do opracowania i opublikowania jednolitego tekstu statutu z uwzględnieniem zmian wynikających z podjętej uchwały. Na dyrektorze spoczywa obowiązek sporządzenia tekstu uwzględniającego zmiany zachodzące na skutek uchwał rady szkoły lub w przypadku braku rady – rady pedagogicznej dotyczących treści statutu. Po jego opracowaniu dyrektor musi zadbać, żeby tekst był dostępny dla wszystkich członków społeczności szkolnej.

Obowiązek przekazania uchwalonego statutu

Uchwalony statut lub zmiany w jego zapisach dyrektor powinien dostarczyć organowi prowadzącemu, który nie ma delegacji ustawowych do zatwierdzenia statutu, natomiast powinien znać obowiązujące statuty prowadzonych przez siebie szkół. Z kolei kuratorium oświaty otrzymuje uchwalony statut po to, aby sprawdzić zgodność jego postanowień z prawem (kontrola legalności). Przy czym nie oznacza to, że kurator zatwierdza statut, nie ma również obowiązku wydania opinii lub decyzji, jeśli statut jest prawidłowy. Kurator oświaty w terminie 30 dni od otrzymania statutu przekazuje dyrektorowi decyzję, w której uchyla statut w całości lub niektóre jego postanowienia, albo nie wydaje żadnej decyzji, jeśli zapisy statutu są zgodne z prawem. Od decyzji kuratora oświaty przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.