Kwestie uprawnień do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy zostały uregulowane w art. 66 ust. 2 Karty Nauczyciela.

Wspomniana regulacja stanowi, że
nauczycielowi przysługuje ekwiwalent pieniężny w wypadku niewykorzystania przez niego przysługującego mu urlopu wypoczynkowego z powodu:

- rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy

- powołania do zasadniczej służby wojskowej lub do odbycia zastępczo obowiązku służby

- powołania do odbycia okresowej służby wojskowej

- powołania do odbycia długotrwałego przeszkolenia wojskowego

Nauczyciel nabywa prawa do ekwiwalentu pieniężnego, jeżeli nie skorzystał z 8 tygodni (56 dni) urlopu w placówce feryjnej i 35 dni w placówce nieferyjnej.

Należy jednak zauważyć, że w wypadku gdy nauczyciel
wykorzysta przysługujący mu urlop wypoczynkowy przed zajściem, nie otrzyma on ekwiwalentu za okres odbywania służby wojskowej lub przeszkolenia wojskowego.
Prawo do ekwiwalentu przysługuje nauczycielowi również za
niewykorzystany urlop uzupełniający.

Prawo do ekwiwalentu w pełnej wysokości, tj. za okres 8 tygodni pracy posiada również nauczyciel pozostający w stanie nieczynnym w okresie od września do lutego następnego roku kalendarzowego. Taka sytuacja ma miejsce wtedy, gdy nauczyciel zostanie przeniesiony w stan nieczynny, np. od 1 września 2007 roku do końca lutego 2008 roku. Za ten okres nauczycielowi należy się ekwiwalent w pełnej wysokości. Wynika to stąd, że nauczyciel przeniesiony w stan nieczynny nie może wykorzystać przysługującego mu urlopu wypoczynkowego. W tej sytuacji nie jest istotne również to, czy w tym czasie przypadały ferie zimowe.

Kwestie związane z
obliczaniem wysokości ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 czerwca 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (DzU z 2001 r., Nr 71, poz. 737) oraz rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia 2004 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (DzU z 2004 r., Nr 264, poz. 2634.).

Ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop wypoczynkowy
ustala się,
stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Zgodnie z powyższymi regulacjami
w wynagrodzeniu za urlop wypoczynkowy nauczyciela uwzględnia się:

- dodatki: za wysługę lat, motywacyjny, funkcyjny oraz za warunki pracy

- wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw

- dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej

- odrębne wynagrodzenie za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy

- wynagrodzenie za pracę w dniu świątecznym

- dodatek w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego w wypadku przeniesienia przez organ prowadzący szkołę nauczyciela mianowanego do innej placówki bez jego zgody, w celu zapewnienia obsady nauczycieli z odpowiednimi kwalifikacjami.

Wynagrodzenie urlopowe za:

– dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej,

– osobne wynagrodzenia za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy

– wynagrodzenie za pracę w dniu świątecznym

oblicza się, dodając otrzymane wynagrodzenie w poszczególnych miesiącach roku szkolnego, a następnie dzieląc uzyskaną kwotę przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzającego miesiąc rozpoczęcia urlopu.

Przykład: Nauczyciel tytułem wskazanych wyżej okoliczności otrzymywał w roku szkolnym następujące wynagrodzenie: we wrześniu 50 zł, w październiku 60 zł, w listopadzie 40 zł, w grudniu 100 zł, w styczniu 120 zł, w lutym 200 zł, w marcu 70 zł, w kwietniu 100 zł, w maju 90 zł, w czerwcu 50 zł. Rozpoczynając urlop 1 lipca, otrzyma z tego tytułu wynagrodzenie urlopowe w wysokości 88 zł. Uzyskana kwota jest sumą wynagrodzenia z wszystkich miesięcy roku szkolnego dzieloną przez ilość miesięcy roku szkolnego poprzedzających rozpoczęcie urlopu.

Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw oblicza się, mnożąc przeciętną miesięczną liczbę godzin z okresu miesięcy danego roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy od roku szkolnego, mnoży się przeciętną miesięczną liczbę godzin z tego okresu przez godzinową stawkę wynagrodzenia przysługującą w miesiącu wykorzystywania urlopu.

Przykład: Nauczyciel będzie miał przydzieloną następującą ilość godzin ponadwymiarowych w roku szkolnym: od września do stycznia – 7, w lutym – 2, od marca do czerwca – 5 (suma godzin jest równa 57). Średnia liczba godzin ponadwymiarowych w jego wypadku wyniesie 5,7 godziny (57:10 miesięcy). Za jedną godziną ponadwymiarową nauczyciel otrzymuje stawkę w wysokości 20 zł. Rozpoczynając urlop 1 lipca otrzyma z tego tytułu wynagrodzenie urlopowe w wysokości 114 zł (5,7x20zł).

Do wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy nie wlicza się:

- wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju

- wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego oraz za usprawiedliwioną nieobecność w pracy

- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

Składniki wynagrodzenia określone w stawkach miesięcznych w stałej wysokości oraz składniki wynagrodzenia określone procentowo od tych stawek uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu wykorzystywania urlopu. Znaczy to tyle, że w okresie wykorzystywania urlopu nauczyciel pobiera takie samo wynagrodzenia, jak w czasie pracy.

W wypadku gdy okres wykonywania zadań lub zajęć uprawniających do dodatku funkcyjnego jest krótszy niż okres roku szkolnego, wysokość dodatku oblicza się, mnożąc otrzymywaną z tego tytułu stawkę przez liczbę miesięcy, w których nauczyciel wykonywał zadania lub zajęcia. Uzyskaną kwotę dzieli się przez liczbę miesięcy roku szkolnego poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu.

Przykład: Nauczycielowi powierzono funkcję zastępcy dyrektora szkoły w okresie od września 2005 roku do końca stycznia 2006 roku. Z tego tytułu pobierał on dodatek funkcyjny w wysokości 300 zł miesięcznie. Urlop rozpoczyna 1 lipca 2006 roku. Wynagrodzenie urlopowe z tytułu wspomnianego dodatku wyniesie 150 zł (300 zł x 5 miesięcy = 1500 zł; 1500 zł : 10 miesięcy = 150 zł).

W wypadku konieczności obliczenia
wynagrodzenia za jeden dzień urlopu nauczycielom zatrudnionym w placówkach feryjnych dzieli się miesięczne wynagrodzenie według wskazanych wcześniej zasad przez 30. Natomiast nauczycielom pracującym w placówkach nieferyjnych wynagrodzenie za jeden dzień urlopu oblicza się, dzieląc miesięczne wynagrodzenie przez 21.

Przykład: Jeśli miesięczne wynagrodzenie nauczyciela w placówce feryjnej wynosi 1200 zł, to za jeden dzień urlopu uzyska on wynagrodzenie w wysokości 40 zł (1200 zł : 30), natomiast przy takim samym wynagrodzeniu w placówce nieferyjnej uzyska 57,14 zł wynagrodzenia za jeden dzień urlopu (1200 zł : 21).

Za podstawę ustalenia ekwiwalentu za jeden dzień urlopu wypoczynkowego przyjmuje się wysokość wynagrodzenia przysługującego nauczycielowi za jeden dzień urlopu.
Ekwiwalent oblicza się, mnożąc ekwiwalent za jeden dzień urlopu przez liczbę dni tego urlopu.

Przykład: Nauczycielowi przysługuje ekwiwalent z tytułu niewykorzystania 10 dni urlopu wypoczynkowego. Miesięczne wynagrodzenie nauczyciela wynosi 1200 zł. Nauczyciel jest zatrudniony w placówce feryjnej. Jego ekwiwalent obliczymy następująco: 1200 zł : 30 = 40 zł. Uzyskana suma jest wynagrodzeniem za jeden dzień urlopu. Następnie mnożymy ją przez ilość dni niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego, w tym wypadku 10. Otrzymujemy kwotę 400 zł, która stanowi wysokość należnego ekwiwalentu. W wypadku zatrudnienia tego samego nauczyciela w placówce nieferyjnej obliczenia przedstawiają się następująco: 1200 zł : 21 = 57,14 zł. Uzyskana suma to wysokość wynagrodzenia za jeden dzień urlopu. Mnożąc ją przez 10, uzyskamy kwotę 570,14 zł. Jest to wysokość należnego ekwiwalentu dla tego nauczyciela.

Adam Balicki
– pracownik naukowy Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.