PYTANIE

Pracowałam 10 lat (od 1.09.1984 r. do 31.08.1994 r.) w przedszkolu jako nauczyciel.

Prowadziłam w tym czasie zajęcia dla studentów, ponieważ było to przedszkole, w którym odbywały się zajęcia pokazowe dla studentów. W tamtym okresie awanse nadawano z mocy prawa jednak, mnie takiego aktu nikt nie nadał. Nie posiadam żadnego dokumentu potwierdzającego, że jestem nauczycielem mianowanym, czy chociażby kontraktowym. Jest to niestety równoznaczne z tym, że po tylu latach pracy (również ze studentami), mój dotychczasowy dorobek zawodowy nic nie znaczy. Jestem nauczycielem stażystą. Jest to dla mnie niezrozumiała i przykra sytuacja. Uważam, że w czasie, gdy nadawano awanse z mocy prawa, moja teczka z aktami osobowymi nie była uwzględniona, ktoś moją sprawę zaniedbał. W związku z tym, bardzo proszę o odpowiedź: Kto w czasie, kiedy byłam zatrudniona, miał wydać dokument – akt nadania stopnia awansu zawodowego? Do kogo obecnie mogę się zwrócić o wydanie dokumentu stwierdzającego, jaki stopień awansu zawodowego posiadam?

ODPOWIEDŹ

Nowelizacja Karty Nauczyciela z dnia 18 lutego 2000 r. (DzU z 2000 r. nr 19, poz. 239) wprowadziła następujące stopnie awansu zawodowego nauczyciela: stażysta, kontraktowy, mianowany i dyplomowany. Stopnie te trwale są związane z osobą nauczyciela i nie zależą od sposobu nawiązania stosunku pracy. Natomiast przed nowelizacją mianowanie oznaczało jedynie sposób nawiązania stosunku pracy.

W okresie, gdy była Pani zatrudniona w przedszkolu, stosunek pracy z nauczycielem nawiązywał się przez mianowanie, jeżeli nauczyciel:

1) posiadał obywatelstwo polskie,

2) posiadał pełną zdolność do czynności prawnych,

3) korzystał z praw publicznych,

4) nie toczyło się przeciwko niemu postępowanie karne lub o ubezwłasnowolnienie,

5) posiadał wymagane kwalifikacje do zajmowania danego stanowiska,

6) mógł być zatrudniony w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony,

7) bezpośrednio przed mianowaniem wykonywał nieprzerwanie przez co najmniej 2 lata, w pełnym wymiarze zajęć, pracę pedagogiczną, która została pozytywnie oceniona. Jeżeli w okresie 3 lat od zatrudnienia nie dopełniono oceny pracy nauczyciela, a spełniał on pozostałe warunki wymagane do mianowania, uzyskiwał mianowanie z mocy prawa,

8) ponownie podjął pracę w zawodzie nauczycielskim, jeżeli poprzednio był nauczycielem mianowanym, a przerwa nie przekraczała 5 lat, a w przypadku dłuższej przerwy – jeżeli wykonywał w tym czasie pracę nauczyciela (art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela w brzmieniu z 26 stycznia 1982 r. – DzU z 1982 r. nr 3, poz. 19).

Nauczycieli mianował wówczas organ nadzorujący bezpośrednio szkołę, w której nauczyciel miał być zatrudniony, za zgodą dyrektora tej szkoły lub na jego wniosek. Od 25 października 1991 r. mianowanie nauczycieli stało się zadaniem dyrektora szkoły. W tym dniu weszła bowiem w życie ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 1991 r. nr 95, poz. 425), która wprowadziła zmiany do Karty Nauczyciela.

Istotne znaczenie dla wyjaśnienia wątpliwości miały uchwały Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 27 maja 1993 r., I PZP 14/93, OSNC 1993, nr 11, poz. 189, SN wyjaśnił, że w sytuacji uzyskania przez nauczyciela mianowania z mocy prawa „skutek prawny, polegający na przekształceniu się stosunku pracy nawiązanego na podstawie umowy o pracę w stosunek pracy z mianowania, następuje automatycznie, niezależnie od tego, czy nauczycielowi wręczony zostanie określony akt mianowania”. W tej samej uchwale SN stwierdził, że „szkoła ma obowiązek wydania nauczycielowi pisemnego potwierdzenia, że uzyskał on mianowanie z mocy prawa”. W myśl uchwały SN z dnia 7 czerwca 1994 r., I PZP 25/94, OSNP 1994, nr 5, poz. 83, warunek posiadania odpowiednich kwalifikacji, konieczny do uzyskania przez nauczyciela mianowania z mocy prawa, musiał być spełniony w momencie upływu 3-letniego okresu zatrudnienia.

Mianowanie z mocy prawa przestało być możliwe z dniem 7 sierpnia 1996 r. Wtedy weszła w życie nowela Karty Nauczyciela z dnia 14 czerwca 1996 r. (DzU z 1996 r. nr 87, poz. 396).

Nowela z dnia 18 lutego 2000 r., wprowadzająca system awansu zawodowego, przewidziała w art. 10 ust. 3 uzyskanie z mocy prawa stopnia nauczyciela mianowanego przez trzy grupy nauczycieli spełniających wymagania kwalifikacyjne, którzy przed dniem wejścia w życie noweli, tj. przed dniem 6 kwietnia 2000 r., byli zatrudnieni na podstawie mianowania. Mianowanie z mocy prawa objęło:

1) nauczycieli, którzy w dniu 6 kwietnia 2000 r. nie pozostawali w stosunku pracy. Uzyskują oni stopień nauczyciela mianowanego z dniem ponownego zatrudnienia w szkole, jeżeli przerwa w zatrudnieniu nie przekracza 5 lat,

2) nauczycieli zatrudnionych w dniu 6 kwietnia 2000 r. w szkole – zyskują oni z tym dniem stopień nauczyciela mianowanego,

3) nauczycieli zatrudnionych w dniu 6 kwietnia 2000 r. w centralnej lub okręgowej komisji egzaminacyjnej albo w specjalistycznej jednostce nadzoru na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych – uzyskują oni z tym dniem stopień nauczyciela mianowanego.

Nauczyciel, który przed dniem 7 sierpnia 1996 r. spełniał warunki do uzyskania mianowania z mocy prawa, ale nie otrzymał stosownego dokumentu, również mógł uzyskać stopień nauczyciela mianowanego na podstawie art. 10 ust. 3 noweli z 18 lutego 2000 r. W tym celu powinien udokumentować spełnienie warunków przed organem właściwym do wydania aktu nadania stopnia nauczyciela mianowanego, czyli organem prowadzącym szkołę, lub uzyskać potwierdzenie od szkoły, w której był zatrudniony w dniu uzyskania mianowania z mocy prawa. Możliwe jest także powództwo do sądu pracy o ustalenie faktu uzyskania mianowania z mocy prawa.

Należy pamiętać, że nauczyciel tracił mianowanie uzyskane przed dniem 6 kwietnia 2000 r., jeżeli jego przerwa w pracy w szkole przekroczyła 5 lat.

Do tej grupy nauczycieli ma zastosowanie art. 9a ust. 3 Karty Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674, z późn. zm.), zgodnie z którym osoby posiadające co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy uzyskują z dniem nawiązania stosunku pracy w szkole stopień nauczyciela kontraktowego. Przepis ten dotyczy także osób, które dotychczas nie były nauczycielami oraz osób, które niegdyś wykonywały pracę nauczycielską na podstawie umowy o pracę, ale w dniu 6 kwietnia 2000 r. nie były nauczycielami. Uzyskanie stopnia nauczyciela kontraktowego następuje wówczas z mocy prawa w dniu zatrudnienia w szkole, a organem uprawnionym do wydania decyzji jest dyrektor szkoły. To on dokonuje oceny, czy dorobek zawodowy zatrudnianej osoby jest „znaczący”.

Podała Pani zbyt mało informacji, aby z całą pewnością stwierdzić, jaki obecnie powinna Pani posiadać stopień awansu zawodowego. Jednakże, nawet jeśli w podanym okresie zatrudnienia spełniła Pani warunki do uzyskania mianowania z mocy prawa, to przekraczająca 5 lat przerwa w wykonywaniu zawodu nauczyciela, spowodowała utratę mianowania. Obecnie obowiązujące stopnie awansu zawodowego, wprowadzone nowelą z 18 lutego 2000 r., są nadawane nauczycielom na stałe. Może Pani uzyskać z mocy prawa stopień nauczyciela kontraktowego na podstawie art. 9a ust. 3 Karty Nauczyciela, pod warunkiem, że dyrektor szkoły uzna Pani dorobek zawodowy (niekoniecznie ten związany z pracą w szkole) za „znaczący”.

Krystyna Więcławska-Stysz – prawnik, zajmuje się prawem pracy i prawem oświatowym.