PYTANIE

Jak wygląda wynagrodzenie nauczyciela, będącego na kilkudniowej wycieczce szkolnej? Czy zajęcia dodatkowe będą wynagradzane tak, jakby nauczyciel rzeczywiście je przeprowadził?

ODPOWIEDŹ

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 z późn. zm.)
nie przewiduje odrębnych rozwiązań prawnych w zakresie świadczeń dla nauczycieli sprawujących opiekę nad uczniami podczas wycieczek szkolnych czy zielonych szkół. Innymi słowy do nauczycieli sprawujących opiekę na kilkudniowych wycieczkach, stosuje się przepisy ogólne regulujące warunki płacy i pracy nauczycieli.

Pewną gratyfikację finansową, choć zapewne nie satysfakcjonującą samych zainteresowanych, można przyznać nauczycielom z tego tytułu w postaci zwiększonego dodatku motywacyjnego. Szczegółowe zasady i warunki przyznawania i wypłacania dodatku motywacyjnego w regulaminie wynagradzania określa organ prowadzący (rada gminy).

Regulamin wynagradzania powinien też rozstrzygać kwestię niewykonywania
(np. w związku z udziałem w wycieczce szkolnej) godzin ponadwymiarowych przydzielonych nauczycielowi w planie organizacyjnym szkoły. Brak takiego rozstrzygnięcia na korzyść nauczycieli powoduje, że wobec braku możliwości realizowania godzin ponadwymiarowych,
nauczyciele nie zachowują prawa do wynagrodzenia z tego tytułu – zgodnie z ogólną zasadą, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną.

W wypadku imprez wyjazdowych nie ma możliwości rozliczania czasu pracy nauczycieli w ramach godzin ponadwymiarowych – nie są bowiem spełnione przesłanki konieczne do powołania takich godzin. Godzin ponadwymiarowych nie można utożsamiać z godzinami nadliczbowymi w rozumieniu Kodeksu pracy, które nie znajdują zastosowania w przypadku czasu pracy nauczycieli. Zgodnie z art. 35 Karty Nauczyciela nauczyciel może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością tylko w szczególnych wypadkach, podyktowanych koniecznością realizacji programu nauczania lub zapewnienia opieki w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Za godzinę ponadwymiarową uznaje się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

Uczestnictwo nauczycieli w wycieczce klasowej (zielonej szkole) w charakterze opiekunów należy traktować jako zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, jakie muszą oni realizować w obowiązującym 40-godzinnym tygodniu pracy. Aby w czasie kilkudniowego wyjazdu uniknąć przekroczeń norm czasu pracy nauczycieli, należy zwiększyć liczbę nauczycieli lub zapewnić innych niż nauczyciele opiekunów (np. rodziców uczniów).

Można uznać, że obecność nauczycieli na wyjeździe jako opiekunów jest także wykonywaniem na polecenie pracodawcy zadania służbowego poza miejscowością, w której znajduje się siedziba szkoły. Za takie zadanie zlecone
nauczycielom przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących nauczycielowi z tytułu podróży służbowej odbywanej na terenie kraju określa Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na terenie kraju (DzU z 2002 r. nr 236, poz. 1990 z późn. zm.). Natomiast, do rozliczania zagranicznych wyjazdów właściwe jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (DzU z 2002 r. nr 236, poz. 1991 z późn. zm.). Dodam, że zgodnie z § 10 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 8 listopada 2001 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (DzU z 2001 r. nr 135, poz. 1516) to dyrektor szkoły zatwierdza kartę wycieczki szkolnej (określającą program wycieczki, listę uczestników, liczbę opiekunów, kierownika), a dokument ten może stanowić jednocześnie potwierdzenie wydania polecenia wyjazdu służbowego oraz podstawę do ewentualnych dalszych rozliczeń. Dla porządku muszę odnotować, że można się spotkać także ze stanowiskiem, według którego wyjazd nauczyciela z uczniami na wycieczkę nie może być traktowany w żadnej mierze jako podróż służbowa, a ewentualne dodatkowe obowiązki
nauczyciela związane z opieką nad uczniami w trakcie wycieczki powinny zostać uregulowane w formie umowy cywilnoprawnej. Taka próba rozwiązania omawianego problemu, choć ujmująco prosta w zastosowaniu, w mojej ocenie nie zasługuję na aprobatę – pozbawiona jest normatywnej podstawy i narażona na uzasadniony zarzut obejścia zastosowania właściwych przepisów wydanych na podstawie art. 77 (5) Kodeksu pracy. Analizowany problem nie jest bowiem uregulowany w Karcie Nauczyciela (a mieści się w zakresie spraw wynikających ze stosunku pracy), wobec czego na podstawie art. 91c ustawy Karty Nauczyciela znajdą zastosowanie przepisy Kodeksu pracy i wyżej wymienione rozporządzenia dotyczące delegacji.

Tomasz Lewicki – prawnik, specjalista z zakresu prawa oświatowego i prawa pracy, pracownik oświaty w samorządzie terytorialnym, nauczyciel przedmiotów prawniczych w zaocznej szkole policealnej.